16. yüzyılda İstanbul mescitleri

Abstract

IX ÖZET (XVI. YÜZYIL İSTANBUL MESCİTLERİ) Arapça kökenli olan `Mescit` kelimesi dini ibadetin yapıldığı yer anlamına gelmektedir. İslam dini kısa süre içinde doğu'dan Çin'e, batı'dan Afrika'yı aşarak İspanya'ya kadar yayılmış, buna paralel olarak dini mimari yapıları farklı coğrafyalarda ve kültürlerde gelişerek zengin örnekler ortaya konmuştur. İstanbul'daki XVI. yüzyıl mescidleri bir ibadet mekanı olmaktan, sosyal bir anlam taşımaktan, mimari bir abide olmaktan çok bulunduğu semt ya da mahallelere adını verecek kadar merkezi bir kimlik taşımaları, bugün dahi fonksiyon ve değerini yitirmeden bulundukları semt ve mahalleleri aynı adla günümüze ulaştırmaları yanında oldukça sade ve basit plan özellikleri ile karşımıza çıkmaktadır. H.z. Muhammed'in evinden başlayan ve XVI. yüzyıla gelinceye kadar aradan geçen IX. asırlık süre içinde mescidlerin diğer mimari yapılar yanında plan özellikleri açısından önemli bir gelişme göstermedikleri görülmektedir. Bu çalışmada kaynaklarda belirtilen XVI. yüzyıl İstanbul mescidlerinin önce bulundukları duruma göre bir gruplandırılması yapılmış daha sonra mescidler günümüze ulaşanlar ve günümüze ulaşmayanlar olarak iki grupta değerlendirilmiştir. Günümüze ulaşan XVI. yüzyıl İstanbul mescidleri tarihi bilinenler, tarihi bilinmeyenler ve kiliseden dönüştürülenler olarak ilk grupta, günümüze ulaşmayan XVI. yüzyıl İstanbul mescidleri ise bilgi ve belgeleri ulaşanlar ile XVI. yüzyılda yapılıp bilgi ve belgesi ulaşmayanlar olarak ikinci grupta plan ve süsleme özellikleri ile birlikte kataloglar halinde incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: XVI. yüzyıl, İstanbul, Mescit, Plan, Mimarî '**22*>`* ı*»*!*îS^

SUMMARY XVI. CENTURY MASJIDS OF ISTANBUL The origin of the word `masjid` comes from Arabic and it means the palace for religious worshipping. In a sort period of the time Islam has spread beyond China in the east and beyond Africa to Spain in the west. In addition to this Islam has created rich architectural examples developing in different geographies and cultures. During the period of IX. centuries, from H.z. Muhammed'house to XVI. century, masjids showed no significant developments in their plans compared to other buildings of the time. XVI. century masjids are more than being a religious worshipping place, having a social meaning or being an architectural monument. They come out with their strong character and identity even managed to give their name to the district or neigborhood in which they stand. They also show themselves with their simple plan characteristics. In the written sources of information of this study XVI. century Istanbul masjids are first grouped according to their situations today. Than they are studied in two groups ; the ones that have reached todays and the ones that haven't. The XVI. century Istanbul masjids that reached todays are classified in three groups; the ones whit knows dates, the ones whose date is not knows and the ones that were formerly churchs and turned into masjids. The XVI. century Istanbul mascids that haven't reached todays are grouped into two according to their information and documents that have reached todays or not. All the masjids in these groups are studied in catalogs with their plan and ornamentation characteristics. KEY WORDS: XVI. Century, Istanbul, Masjids, Plan, Architecture