18. yüzyılda Osmanlılarda eğitim ve sıbyan mektepleri üzerine bir inceleme (Ana metin ve Ekler) 2. CİLT

Abstract

IV ÖZET (XVm. YÜZYILDA OSMANLILARDA EĞİTİM VE SIBYAN MEKTEPLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME) Osmanlı eğitim sisteminin ilk basamağını oluşturan sıbyan mektepleri, 5-6 yaşlarındaki kız ve erkek çocuklarının birlikte yada ayrı ayrı din ağırlıklı eğitim aldıkları kurumladır. Osmanlı İmparatorluğunun kuruluşundan itibaren, özellikle şehirlerde inşa edilen bu eğitim ve öğretim kurumlarının kaynağı İslâm dünyasında aranmalıdır. İslam dininin eğitime ve öğretime verdiği önem ayet ve hadisler ile açıkça ortaya konmuştur. İslâm dünyasında her toplumda küçük çocuklara eğitim veren bu yapılatın inşa edildiği görülmektedir. Ancak bu eğitim kurumlan ' Osmanlı İmparatorluğu içinde en organize şeklini almıştır. Osmanlı devri sıbyan mekteplerinin, mimari açıdan incelendiğinde küçük ölçekli yapılar olduğu görülmektedir. Bunun sebepleri içinde küçük çocuklara hizmet etmesi ve birer vakıf yapısı olması verilebilir. Sıbyan mektepleri, zemin katlarında inşa edilen çeşme, sebil ve dükkan gibi dışa dönük fonksiyonel bölümleri ile halkın gündelik yaşamının bir parçası olmuştur. İster bir külliyeyi oluşturan yapılardan biri, isterse de mahalle bünyesinde tek bir yapı olarak inşa edilsin, halkın ibadet ve gündelik yaşamının kesiştiği noktada sıbyan mektepleri karşımıza çıkmaktadır. Yapılan bu araştırmanın konusu olan XVIILyuzyil Osmanlı devri sıbyan mekteplerinden günümüze az sayıda örnek ulaşabilmiştir.Bilinçsiz imar faaliyetleri sonucu ortadan kaldırılan birçok sıbyan mektebinin isimlerini ancak kaynaklardanöğrenebiliyoruz.Bu araştırmada da incelenen* günümüze ulaşmış örneklerin de çoğunun yanlış kullanım sonucunda harap halde olduğu ve kapatıldığı görülmektedir. Bütün bu olumsuzluklar yanında 1999 depreminde istanbul'da bulunan birçok tarihi yapı gibi sıbyan mektepleri de çok zarar görmüştür. Eğitim tarihi ve mimarlık tarihinin bir parçası olan bu yapıların, yapılacak doğru restorasyon çalışmaları ve uygun kullanım şekli ile sürekliliği sağlanmalıdır. ANAHTAR KELİMELER: İstanbul, Osmanlı, Eğitim, Mektep, Mimari.

VI SUMMARY (STUDY ABAUT EDUCATION IN XVIH. CENTURY OTTOMAN ERA AND PRIMARY SCHOOLS ) Primary Schools (Sıbyan Mektebi) that formed the first step of Ottoman Education System are institutions which 5-6 years old boys and girls educated together or seperately acording to religion based education. The source of those education institutions, which especially built in cities since the establishment of Ottoman Empire, should be lokked for Islamic World. The importance of education in Islam Religion is stated clearly with the verses of Koran and the studies of Mohammed. In Islamic World these schools which was built to educate children could be seen in every society. However, these education institutions have formed the most organized form in Ottoman Empire. The Ottoman era primary schools would be seen small scaled buildings according to architectural examine. To educate children and to be a Endowment building are in the reasons of this. The Primary schools had been a part of the daily life with the extrovert functional parts such as fountains, public fountains (sebiller) and shops, which built on ground floors. Primary schools has been confronted either a building that constitutes mosque complex (külliye) or as a self standing construction to be built in a district where the worship and daily life intersects. A few examples of XVIII. Century Ottoman Era primary schools which is the subject of this study could be reached nowadays. We can learn the names of the Primary schools from the sources due to the unconsciously destruction of publicvn improvements. It can be obvious that most of the examples which has been reached today is ruined or closed due to the misusing. Despite all of these negativeness, Primary Schools has been damaged as most of the historical buildings due to the earthquake in Istanbul in 1999. these buildings which are the indispensade part of educational and architectural history should be provided continiously with the suitable retoration works and usage. With these negativities sibyan schools has damaged badly in 1999 earthquake like a lot of historical buildings in Istanbul. The continuity of these buildings, which are a part of educational and architectural history, must be obtained with true restoration works and suitable usages. KEY WORDS: Istanbul, Ottoman, Education, School, Architectural. «i-sssra»*