Toplumsal mücadeleler ve kent bir alan örneği: Ümraniye Mustafa Kemal mahallesi

Abstract

Türkiye'de kentleşme üzerine yapılan çalışmalar gözden geçirildiğinde, özellikle politik nitelikteki toplumsal hareketlerin etkisinin yeterince irdelenmediği gözlenir. Kent mekanı ve ilişkilerin üretiminde toplumsal mücadelelerin çok önemli bir rolü olmasına karşın, bu durumun kente ilişkin yazında yeterli ilgiyi görmemesi anlamlıdır. Oysa kenti anlama ve açıklama, öncelikle kentin toplumsal sınıf ve grupları arasındaki ilişki sürecinin nasıl işlediğini görebilmekle doğrudan ilgilidir. Bu bağlamda örgütlü ve politik kentsel toplumsal hareketlerin rolü özellikle önemlidir. Çünkü bu hareketler, 1960'lardan bu yana gelişen enformel konut yapma etMnlilderinin önemli bir itici gücüdür. Nitekim sadece İstanbul'da Maltepe, Sarıyer, Alibeyköy, Kağıthane ve diğer bazı ilçelerde pek çok mahalle, 1 970'li yıllarda sistem karşıtı kentsel toplumsal hareketlerin sonucunda kurulmuşlardır. Bunların her biri, kent ve toplumsal mücadele ilişkisini anlamamızı olanaklı kılan özgün örneklerdir. Ümraniye, Mustafa Kemal Mahallesi de bu türden, politik ve örgütlü hareketin sonucunda kurulmuş olan örneklerden birisidir. Anadolu yakasında, nüfusu 35.000 dolayında olan mahalle, 1 970'li yılların yaygın ifadesiyle `kurtarılmış bölge`lerden biriydi. Resmi kurumların kontrol etmekte zorlandığı, yetkililere göre kayıt sistemi olmadığı için kimlerin ikamet ettiğinin bilinemediği ama `suçluların orada toplandığına inanılan` bir yerleşimdi. Resmi söylemin aksine, diğer cepheden bakıldığında ise, kent yoksullarının konut sorununu kendi mücadelesiyle çözebildiği, tüm baskılara karşın bunu başarabildiği mücadele deneyiminin özgün bir örneğiydi. Kuruluş sürecinde etkili olan ilişkilerin politik niteliği, kuruluşun toplumsal amaçlarla planlanması ve bunun için gerekli örgütsel araçların yaratılmış olması, ölümle sonuçlanan yıkımlara karşın yeniden yapılması vb. kentleşmenin politik nitelikli toplumsal mücadelelerden etkilendiğinin açık bir göstergesidir. ANAHTAR KELİMELER; kentsel hareketler, toplumsal mücadele, kentleşme, kent hukuku ve toplumsal meşruiyet.

When the studies made about urbanization in Turkey are went over, its seen that the effect of political social movements has not been examined sufficiently. Although the social struggles have a great role in the production of urban space and relations, its very significant that this case has been neglected related to urbanization. In this sense, the role of the organized and political social mevements is particularly crucial, since these relations have been basic dynamics of informal settlement construction activities since 60s. As a matter of fact, the districts such as Maltepe, Sarıyer, Kağıthane in Istanbul and many quarters of some districts as well, have been founded as a result of anti-system urban social movements of 70s. Each of these and quarters are the proper and relevant examples making the relationship between city and social struggle understandable. The district of Mustafa Kemal of Ümraniye is one of the above-mentioned examples founded as a result of a political and organized movement. This district of the asiatic side, to approximately 35.000 of population, was one of the `saved regions`, according to the popular discourse of 70s. It was a settlement difficult to be controlled by the offical institutions and `believed gathering guilties` whilst the settlers were unknown since there was not a registration system there. On the other hand oppose to the offical discourse when it is considered from the other side it vas an original example of struggling experience that urban poors might solve the settlement problem through their struggle and that they got it in spite of all pressures. The political feature of these relationships, which effect urban settlement reconstruction process that is planned by social purposes and the creation of organizational means required for such a purpose; the reconstruction of settlemens in spite of destructions that might be mortal, and so on, are the clear indications of that urbanization effected by political social movements. Key Words: Urban movements, social struggling, urbanization, urban law, social legitimacy.