Türkiye`de kadının üreme sağlığı ve annelik (feminist eleştirel bir yaklaşım)

Abstract

VI ÖZET Bu çalışmada, Türkiye'nin kadınlara yönelik üreme sağlığı hizmetleri ve politikaları çeşitli yönlerden irdelenmeye çalışılmıştır. Türkiye'de modernleşme sürecinin, hukuksal, siyasal, ekonomik düzenlemelere etkisi olduğu gibi; annelere yönelik sosyal hizmetlerde de etkisi görülmüştür. Çalışmada, bu nedenle Türkiye'deki üreme sağlığı hizmetlerinin ve tarihsel olarak daha eskiye giden aile planlaması çalışmalarının modernleşme ile olan ilişkisi de vurgulanmıştır. Çalışmada, aynı zamanda, kadınlara yönelik üreme sağlığı hizmetlerinin dünyadaki feminist mücadelelerin tarihi ile olan ilişkisi de tartışılmıştır. Kadının üremedeki rolü nedeniyle bağımlı olduğu ikincil toplumsal konum, feminist düşünce tarihinin temel konulanndandır. Burada, kültürel feminizm geleneğini temsil eden feminist düşünürler ile Simone de Beauvoir ve Shulamith Firestone' un düşüncelerine yer verilmiştir. Doğum kontrolünün bir düşünce ve politika olarak kamusal alana çıkmasında kadınların mücadelelerinin önemli rolü bulunmaktadır. Bu tezde, üreme sağlığı ile ilgili uluslararası sözleşme metinlerine ve Türkiye'deki bununla ilgili yasaların gelişim seyrine önemli bir yer verilmiştir. Bu mücadelelerin bilgisinden yararlanarak, varolan üreme sağlığı hizmet ve politikalarına feminist eleştirel bir bakışla yaklaşmaya çalıştım. Bu çalışmanın diğer ayağını ise Türkiye'de annelikle ilgili sosyal hizmetler oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, İstanbul'da üç ayrı kurumda; Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi, Üsküdar Aile Planlaması ve Çocuk Sağlığı Eğitim Merkezi ve Amerikan Hastanesi'nde gerçekleştirilen odak grup görüşmelerinden elde edilmiştir. Türkiye'de annelikle ilgili sunulan sosyal hizmet uygulamalarından annelerin ne kadar faydalandıkları öğrenilmeye çalışılmıştır. Bu uygulamalara ilişkin eleştiriler ve öneriler de sunulmuştur.

VII SUMMARY In this study, social policy and services related to the `reproductive health` in Turkey have been investigated with its various dimensions. The modernization process in Turkey has had an impact not only on legal, political and economic organization but also on the social services planned for mothers. The study, therefore, emphasizes the relationship of current `reproductive health services` and the previous `family planning services` to the modernization process. There is also a discussion of the relationship of the `reproductive health services` planned for women and the history of feminist struggles. The secondary position of women related to her function in reproduction has been one of the main topics in the history of feminist thought. In this study, the ideas of cultural feminists have been introduced besides the pioneers such as Simone de Beauvoir and Shulamith Firestone. Women's struggles have played a significant role in the introduction of birth control as idea and policy into the public space. The thesis provides a lengthy discussion of the international agreements related to the reproductive health and the sequence of development of legislation related to the topic in Turkey. I tried to approach the services and policies of reproductive health from a feminist critical point of view, building on the knowledge of earlier struggles. The other base of the study is the field research related to the social services for mothers in Turkey. In the three institutions chosen, namely Zeynep Kamil Women & Children's Hospital, Üsküdar Family Planning and Child Health Education Center and American Hospital, in Istanbul, focus grups have been conducted and research data have been collected from the group interviews. The main target of the research has been to investigate to what extent mothers benefit from the social services provisions offered to them. There is also a discussion of criticims and suggestions related to these practices.