Mersin Yumuktepe höyüğü XIII. yüzyılda tarihlendirilen I ve Ia yapı katı sırlı seramikleri (1993-1999)

Abstract

İnsanlık tarihinin en eski maddi kültür kalıntıları arasında yer alan seramik, yapılan kazı çalışmaları sonucunda insanların çok eski çağlardan beri kili biçimlendirip pişirerek sertleştirmeyi bildiklerini işaret etmektedir. Yerleşik yaşam düzenine geçilmesinin bir sonucu olarak, ürettikleri besinlerini depolamak amacıyla sağlam ve kolay yapılabilen kaplara gereksinim duymuşlar ve çanak-çömlek üretimini başlatmışlardır. Bizans seramiklerini incelediğimizde, figürlerde islâm sanatının yaratmış olduğu etki açıkça görülmektedir. D.T Rice Bizans seramiklerinde özellikle Mezopotamya ve İran etkileriyle birlikte Bizans seramik sanatına yansıyan İslâm sanatının erken devirlerinin etkilerinden söz etmektedir. Bizans Kazıma (sgraffitto) ve derin oyma (champleve) seramiklerinde güvercin, tavus kuşu, tavşan, karaca, arslan, sülün, kartal, harpi, insan, balık gibi çok sık rastlanılan figürler X.-XIV. yüzyıl arasında görülmektedir. Günümüze kadar İznik, İstanbul Hippodrom'da, Kıbns'da, Antakya yakınında St. Symeon'da, Kırım'da, Chersonese'de, güney Rusya'da Kiev'de, Yunanistan'da, Selanik'te, Sparta'da ve Corinth'de, Bulgaristan'da Preslav'da ve Patlenia'da yapılan kazı çalışmaları sonucunda ele geçmiş olan Bizans seramiklerinde bu figürleri görmek mümkündür. Çalışmamızın konusunu oluşturan Mersin Yumuktepe Höyüğü I ve la yapı katı sırlı seramiklerinde form olarak en çok değişik ölçülerde çanaklar ile yayvan tabaklar yaygındır. Sırlı kaplarda hamur rengi bej, kirli beyaz, deve tüyü ve kiremit renginin çeşitli tonları arasında değişmektedir. En çok karşılaşılan bezeme renkleri ise san, kahverengi, yeşil, manganez moru ve turkuvazdır. Bezeme tekniği olarak kazıma (sgraffitto), derin oyma (champleve), sır altına kahverengi ve yeşil boyalı, renkli sır akıtma, kazıma ve renkli sırIll akıtmanın bir arada kullanıldığı seramikler ve astar (slip) tekniği yoğunluktadır. Desen olarak sonsuz bir çeşitleme ile karşılaşılmaktadır. Spiral kıvrımlar, eş merkezli daireler, geometrik desenler, geçmeler, palmetler, balık pulu, dört yapraklı çiçek haç gibi desenlerin yanı sıra balık, kuş, tavşan gibi stilize hayvan figürlerinin işlendiği seramikler mevcuttur.

IV T.C. MİMAR SEVAN UNIVERSITY OF FINE ARTS INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES TURKISH - ISLAMIC ARTS PROGRAM DEPARTMENT OF ART HISTORY `Glazed Ceramics of the building Layers I and la of the Mersin Yumuktepe Tumulus dated to the XIII Century` SUMMARY The ceramic finds having been brought to daylight by archeological excavations constitute the oldest physical cultural residues of the humankind in its history and show that the human being was since very old times well aware of forming and hardening of clay by baking it. After passing over to the settled living mode, the human being needed preservation pots that were solid and able to be made easily for the purpose of preserving and storing the foods they have produced, and started so the earthenware pottery manufacture. Examinations of the figures on Byzantine ceramics show an apparent influence of the Islamic Art. D.T. Rice reports that on Byzantine ceramics the influence of the early period of the Islamic Art is observable besides especially the Mesopotamian and Persian influences. Very often encountered ceramic decoration figures such as pigeons, peafowl, hares, roe deer, lions, pheasants, eagles, men, fishes etc. are observed on Byzantine scratched (sgraffitto) and engraved (champleve) type ceramics mostly in the period between the X and XIV centuries. These figures can been seen on all the Byzantine ceramics having been found in Nicaea (İznik), at the Hippodrome in Istanbul, in Cyprus, in St. Symeon in Antioch, in Crimea, Chersonese, Southern Russia, Kiev, in Thessaloniki, Sparta and Corinth in Greece, in Preslav and Patlenia in Bulgaria. The glazed ceramics found at the building layers I and la of the Mersin Yumuktepe Tumulus which constitute the main subject matter of this study, consist -V in terms of their forms - of various pots and broad and shallow plates mostly. The color of the frit of the glazed ceramics varies between various tones of beige, dirty white, camel hair and tile colors. And the mostly encountered decoration colors are yellow, brown, green, manganese violet and turquoise. As decoration technique are used: the techniques of scratching (sgraffitto), deep engraving (champleve), brown and green coloring of underglaze, colored glaze dropping, and the mixture technique where both the scratching and colored glaze dropping techniques are used together, and the slip technique. An endless variation is encountered as decoration motives. On the ceramics there are besides helical curls, equivalent centered circles, geometrical adornments, joinings, palmets, fish scales, four-leaves flower cross a lot of stylized animal figures such as fishes, birds and hares etc.