Beyoğlu hanları ve şehirleşme ile toplumsal hayata katkıları

Abstract

II Özet Osmanlı İmparatorluğu'nda 18.yüzyılın ilk yarısında ortaya çıkan modernleşme ve batıya açılma çabalarının başlangıç noktasını savaşlarda alınan ağır yenilgiler ve büyük toprak kayıpları oluşturmaktadır. İktidar yöneticilerinin ordunun donatım ve eğitiminin modernleşmesi için reformlara ağırlık vermesi de bu yüzyılın ikinci yarısında kendini göstermiştir. Fakat yapılan reformların yetersizliği ve yüzeyselliği çalışmaların amacına ulaşamamasındaki temel nedenler olmuşlardır. 19.yüzyıla gelindiğinde toprak kayıplarının artarak devam ettiğini görürüz. Bunun yanında ülke için bir diğer olumsuzluk ise yüzyılın ilk yarısında ortaya çıkan ayaklanmalardır. Savaşlar ve ayaklanmalarla birlikte Batılılaşma çabalarına hız verilmiştir. II.Mahmud'un yönetimin her alanına yaymaya çalıştığı reformlar, ülkenin küçülmesini engelleyememişse de devlet idaresinde, eğitim ve askerlik alanlarında önemli olmuşlardır. 1838 yılında İngiltere ile yapılan Ticaret Anlaşmasıyla Osmanlı sistemi dünya ekonomisine açılmıştır. Tanzimat Fermanı'nın siyasal, sosyal, ekonomik, askeri ve hukuk alanında getirdiği kanunlar 19.yüzyılın ikinci yarısında kent yapısında önemli dönüşümlere yol açtı. Değişim çabalarının sonucunda benimsenmiş olan ekonomik ilişkiler ve yönetim biçimi, yeni kent merkezleri, yeni bir alt yapı ve yeni kurumlar gerektiriyordu. Bu gereksinim dahilinde kurulan İntizam-ı Şehir Komisyonu (Commission Municipale) belediye örgütünün kurulması için öneri ve projelerini merkezi yönetime bildirmekle görevliydi. Komisyon, kentin on dört daireye ayrılmasını öngören bir nizamname hazırladı. Bu bölünmenin Altıncı Belediye Dairesi'ni oluşturan Beyoğlu-Galata bölgesi belediyecilik alanında pilot bölge olmuştur. Belediye dairesi cadde veIll sokakların düzenlenmesinden, kaldırımların, su yollarının yapılmasından ve temizlikten sorumludur. Deneme niteliğinde kurulan Daire, bağımsız kimliğiyle on iki yıl devam etmiş ve gündeme getirdiği kent hizmetleri ile Osmanlı belediye tarihinde etkili olmuştur. Beyoğlu 16.yüzyıldan itibaren gelişmeye başlamıştır. Elçiliklerin bu bölgeye yerleşmeleri, bölgenin gelişiminde en önemli etken olmuştur. Fakat 18.yüzyıl başlarına kadar Beyoğlu hala bağlar ve meyve bahçeleriyle kaplıdır. Galata'nın tarihi Beyoğlu'nun aksine çok daha eskilere dayanmaktadır. İlkçağlardan itibaren yerleşim bölgesi olan Galata zamanla önemli bir liman kenti olmuştur. 18. yüzyılda durum değişmiş ve ticaret ağırlıklı bir bölge görünümünü almıştır. Galata ve Beyoğlu özellikle 19.yüzyılda Batılı olan her şeyin ilk uygulandığı yerler olmuşlardır. Yapı türlerindeki Batılılık yapısal özelliklere de yansımıştır. İlk belediye, ilk tiyatro, ilk otel, restoran, kafe, pasaj ve ilk Batılı anlamda iş hanlarının yanı sıra geleneksel düzenin dışındaki ilk konut uygulamaları da burada olmuştur. Han mimarisindeki köklü değişim de 19.yüzyılda yaşanmıştır. Bu değişim de klasik Osmanlı ticaret hanlarından büro hanlarına geçiş olarak tanımlanabilir. Büro hanlarının ortaya çıkışı Osmanlı ekonomisinin dünya ekonomisine entegrasyonu ve İstanbul'un ticaret ve yatırım yapmak üzere Avrupalı akınına uğramasıyla doğrudan bağlantılıdır. Anahtar Kelimeler: Galata, Beyoğlu, Mimarlık, Ticaret, Han, Kentleşme.

IV SUMMARY The start point of the modernization and westernization movement efforts that had occured at the first party of the 18th century in Ottoman Empire is serious defeats and grand territory loss. The governers attached importance to introduce reforms for modernization of army equipement and education of the officers at the end of this century. But the deficiency, insufficiency and shallowness of these reforms were the main reasons not to attain their end. At the 19th century, loss of the territory has been keeping on at a great speed. By the way, the revolts was consisted a great problem for the empire at same time. Under role of Mahmut II, the reforms that Mahmut II tried to spread over all institutions could not prevent territorial dwindle away but were very important in administration, education and profession of arms. By the economical agreement with England in 1838, Ottoman system was opened out to world economy. The social, political, economical, military and juristic rights from the Imperial Edict of Tanzimat caused important process of transformation in civic structure at the end of the 19th century. The economical relations and political structure that was adopted by the reform efforts have been required new city centers, new infrastructure and new institutions. The Commission Municipale that was established for this necessity, was in charge to prepare proposals and projects for municipality organization to the government. Commission prepared a regulation envisaged that the city would be separated in twelve circle. The Beyoğlu-Galata zone, the sixth circle of this separation, was the pilot region in the business of governing a city. Municipality was responsible to municipal ordinance of the avenues and streets, building water network and cleanning works. The circle that was established as anV experiment had been worked twelve years and effective in Ottoman municipality history with its civic service. Beyoğlu had started to develop since 16th century. The essential factor of this development is settlement of embassies in this region. However this region had been stil covered with vineyards and fruit ranch. The history of Galata lasted more ancient than Beyoğlu. Galata that has been a residential area since the antiquity become a important seaport region in the course of time. At 18th century, the sitation changed and Galata become a commercial region. Especially at 19th centry, Galata and Beyoğlu was the region in where the thing that was hesperian has been seen for the first time. The westernization in construction types reflected to the structural characteristics. The firs municipality, the first theater house, the first hotel, the first restaurant, the first cafe, the first passage, the first western style office blocks (large commercial buildings) and also the first residence implementation that was not traditionnal set-up can be seen in this region. In deed the radical transformation in building of offices blocks architecture became into being at 19th century. This transformation can be determined as the transition from classsical Ottoman commercial hall to office blocks. The emergence of the office blocks interconnected with the Ottoman economical entegration to world economy and european invasion to İstanbul for commerce and investment. Key Words: Galata, Beyoğlu, Architecture, Commerce, Office Blocks, Urbanization