Deniz tarihimizin sembol gemilerinden Mahmudiye

Abstract

VI ÖZET (DENİZ TARİHİMİZİN SEMBOL GEMİLERİNDEN MAHMUDİYE) Dünya deniz tarihinde kürek gücüyle hareket eden çekdirilerden rüzgar gücüyle hareket eden yelkenli gemilere geçişte, Coğrafi Keşifler sonrasında Amerika ve Hindistan yollarının keşfi ve sabit-dönebilen dümenin bulunması önemli etken olmuştur. 1571 yılında Osmanlı İmparatorluğu ile Haçlı Müttefik donanmaları arasında vuku' bulan `Lepanto (İnebahtı) Muharebesi` hem kürek hem de yelkenle hareket eden büyük `gali`lerin `çekdiri`lere karşı kazandığı basandan dolayı harp gemisi inşaatında önemli bir dönüm noktası teşkil eder. Bu savaş `kürek devri`ni sona erdirerek `yelken devri`ni açmıştır. Türk deniz tarihinde kadırgadan kalyona geçiş; Avrupalı denizci devletlerden çok sonraları olmuştur. 1645 Girit Harbi'nde görülen lüzum üzerine Osmanlı donanmasına kalyonlar inşa edilmeye başlanmış, 1662 senesinde bahriyede ıslahat yapan Fazıl Ahmet Paşanın sadareti zamanında kalyon yapımından tekrar vazgeçildiyse de 1682 yılında Kaptan-ı derya Mezemorta Hüseyin Paşanın gayretleriyle kaly onculuk teşkilâtı kafi surette kurulmuştur. XIX. yüzyılda bir dönem, Osmanlı Devleti'nin ve aynı zamanda dünyanın da en büyük harp gemisi kabul edilen Türk deniz tarihimizin sembol gemilerinden `Mahmudiye`; kalyon sınıfına dahil, üç ambarlı, üç direk ve yelkenli olarak 1829 yılında Türk mimar ve mühendisler Mehmet Efendi ve Mehmet Kalfalar tarafından inşa edilmiş birinci sınıf bir harp gemisiydi. Kırım Savaşı sırasında gösterdiği basanlar sonrasında `Gazi` unvanım alan Mahmudiye, halkın büyük sempatisini kazanmış, ona dair menkıbeler ağızdan ağıza dolaşarak efsaneleşmiştir. Girdiği limanlarda halk tarafından büyük hayranlıkla izlenen bu azametli ve gösterişli gemi, sosyal ve sanatsal alanda halkın gönlünde yer etmiş, bunun sonucu olarak Mahmudiye sevgisi, edebiyat ve resimlerde yerini almıştır. ANAHTAR KELİMELER: Mahmudiye Kalyonu, II. Mahmut, Kırım Savaşı, Tersane-i Âmire, Osmanlı Donanması, Buharlı Gemi.

VII SUMMARY (THE MAHMUDİYE GALLEON IS ONE OF THE SYMBOLS OF TURKISH NAVAL HISTORY) Following to the invention of new geographical territories, the invention of new routines to America and India and the invention of fixed-controllable rudder had played a very important role on transition from the rowing powered galleys to the sailing vessels navigation history of the world. The victory of rowing and sailing powered big galleys in Ottoman Empire Fleet against the galleys of Crusaders Fleet in `Lepanto (İnebahtı) War` in 1571 was the key turning point in the history of shipbuilding industry. This war has been resulted with the end of rowing galleys era and start of sailing galleys era. The transition from galleys to galleons in Turkish naval history was happened quite late after the European countries. The building of galleons for Ottoman Navy was started with arisen necessity decision right after the Crete War in 1645. In spite these activities were kept on hold during time of Fazıl Ahmet Pasha starting from 1662, the galleonship organization has been established decisively with the affords of Admiral Mezemorta Hüseyin Pasha in 1682. `Mahmudiye Galleon` as one of the major symbols of Turkish naval history and accepted as the biggest warship of the Ottoman Empire and world during some periods in XIX century; it was considered in the group of galleon class vessels with three holds, three masts and sails. It was built by the Turkish engineers and architects Mehmet Efendi and Mehmet Kalfa as the first class warship. Mahmudiye was awarded with the rank of `Ghazi` (victorious fighter for the Islamic faith) after the Crimean War. It was very popular in the public and the legends about were told everywhere. It had created a wondering admiration in the public in each harbor it was seen. This majestic vessel had also taken its place in the social art environments and in the hearth of public. As a result of this, the popularity of Mahmudiye was subject to some literature and paintings. KEY WORDS: Mahmudiye Galleon, II. Mahmut, Crimean War, imperial Shipyard, Ottoman Navy, Steam Vessel