Tarihsel ve ideolojik bir kavram olarak boş zamana sosyolojik bir bakış

Abstract

Boş zaman, çalışma kavramı vasıtasıyla tanımlanabilen bir zaman dilimidir. Tüm kavramlar için söylenebileceği gibi çalışma kavramının içerdiği anlamlar da değişik tarihsel dönemlerde farklıdır. Endüstri devrimi öncesi katı standartlara bağlı olarak yaşanmayan çalışma etkinliği, sanayileşmeyle birlikte sistemli ve disiplinli bir alan olarak ortaya çıkmıştır. Çalışmanın organize edilmiş yapısı boş zamanın da kendisine bağlı olarak tanımlanmasına neden olmuştur. Boş zaman da sanayileşme öncesi tarihsel dönemlerde ifade ettiği anlamın ötesine geçerek, çalışma dışında kalan ve dinlenmeye, eğlenmeye yönelik bir alam tanımlamaya başlamıştır. Sanayileşmeyle başlayan süreç içerisinde boş zamanın ideolojik ve manipülatif karakterinin keşfedilmesiyle bu alan, egemen güçlerin siyasi, ekonomik, toplumsal hedeflerine ulaşabilmesi için kullanılabilecek bir zaman dilimi olarak belirmiştir. Batı ülkelerinde boş zaman, ikinci dünya savaşı sonrası yüz yüze kalman bireysel ve toplumsal yıkımların olumsuz etkilerini silmek için kullanılabilecek önemli bir zaman dilimi olarak da düşünülmüştür. Yirminci yüzyılın ikinci yansında çok hızlı bir şekilde gelişen kitle iletişim araçları da, dönemin ideolojik formunu tüm toplumsal katmanlara yaymak için, yine, en uygun alan olarak boş zamana yönelmişlerdir. Boş zamanın önemli bir kısmım işgal eden kitle iletişim araçları, seçmeci haberleri, yorumlan, özendirici televizyon dizileri, önceden belirlenmiş bir sonuca varmayı hedefleyen tartışma programlan vs. ile kitlesel manipülasyona ve ideolojiyi meşruiyet zeminine oturtmaya yönelik bir işlev görmektedir. Küreselleşen dünya ekonomisinin egemen sınıflan, toplumların egemen zihinsel güçleri de olabilmek için -Marx'in vurguladığı gibi bu, doğal bir süreçtir- medya sektörünün de patronları ve/veya yöneticileri olmuşlardır.Anahtar Kelimeler: Gündelik Hayat, Modernleşme, Sanayileşme, Çalışma, İdeoloji, Boş Zaman, Zaman.

Leisure is a time category defined through the concept of work. The means of the concept of work are separate in different ages. After Industrial revolution, the structure of working has changed and to be appeared as a systematic and disciplined field. Organized structure of working caused leisure to be defined depend on working. So, leisure has signified out of working. Leisure is a field covering relaxation and have a good time. Leisure appeared as a time category to be used for the dominant forces to reach their politic, economic and social goals. After the World War II, in the western countries,, separetely, leisure was also thought an important time category which will be used to wipe negative effects of the war. Also, mass media have used leisure to spread the ideological form of the era. The dominant forces of global world economy become the boss or the manager of the sector of media to be able to be intellegent forces of the community as Marx's said. Key Worlds: Everyday Life, Modernization, Industrialization, Working, Ideology, Leisure, Time.