Alman romantizminin kuramsal yaklaşımlarının toplumsal alana etkileri

Abstract

ÖZETKant'ın aklın bilme sistemini inşası, bilginin sınırlarını ve olanaklılığını araştırmasıonun insan, özne merkezli oluşuna olduğu kadar insan olmanın sorumluluğuna belki deinsan nedir sorusuna verilmiş bir yanıt olduğu söylenebilir. Kant, bakışı sadece bilgi,bilebilme sınırında kendi üzerine çevirirken insanın bütün etkinliklerine dekapsayıcılık taşır. Bu noktada denilebilir ki, Kant insan edimin yol açtığı felaketlerin,yıkımlarında sebebini bu akılda görerek aklın eleştirisi yapmıştır. Aklın, deneyiminsınırlarında bu yetisi, bilginin koşulu olan deneyimi pratik yaşantının deneyiminin dekoşulu olmasıyla aklı yeniden pratik olanla ilişkilendirmiştir.Akla yapılan vurgu, insanı duyarlılıktan uzak bir varlığa değil, bu duyarlılığıkullanma araçlarını ve yollarını kendi sorumluluğunda bir ödev duygusunabağlayacaktır. Bu noktada oldukça ilginçtir, ödev dışsal olan yapısı, içsel bir durumadönüştürülerek, aklın yıkıcı kurumlarının dışsallığı da iç yasaya bağlanmış olur. Yasadışarıdan değil içeriden gelir. Akıl bir kez daha kuşatma altına alınır. Kant, ve tabiialman idealizmini yirminci yüzyılda yüzyılda vardığı söylenen felaket sonuçlarının -bu tez bu felaket yakıştırmasının sadece ideolojik olduğunu, bunun bu düşüncedünyasına zorla yakıştırılan bir suçlu arayışı olduğunun düşüncesiyle bu tez seçildim- aklın felaketlerinin önceden farkına vararak bir iç yasayla zapturapta aldığısöylenebilir. Aklı kendi kendisinin hükümranlığından kurtarmıştır. Akıl, yasayla buetkin rolünü denetim, kontrol altına alarak, kamusal alanda iletilebilirlik üzerineoturan söz söyleme yeteneğine de sorumluluk kavramını katmıştır.Aklın bütün edimlerinin bir yasa ilkesiyle ilişkilendirilmesi, sanat yapıtında ilkeyikoyan öznenin tikelliğiyle yeniden bir öznellik alanına geçilir. Sanat yapıtı yasakoyucu öznenin evrensele ulaştığı alan da olacaktır.İnsan, kozmosa dokunabilmenin olanağını bulmuştur.Anahtar kelimeler; anlama yetisi, amaç, buyruk, kategorik buyruk, eleştirelfelsefe, maksim, isteme ilkesi, yasanın genelliği, kendi başına şey, mutluluk ilkesi,ödeve uygun, ödevden dolayı, özgürlük idesi, özerklik, yargılama gücü, yasa,yükümlülük, zorunluluk.iv

SUMMARYKant?s construction of reason?s system of cognition, his inquiry for the limits andthe possibility of knowledge is not only an expression of his anthropocentrism, butalso an answer to the question of the problem of duty of being an human, moreoverto the question of ?what is being?? While Kant reverts the gaze into itself on the edgeof knowledge, he covers almost all human actions. Here we may say, that Kantcriticized the reason, by seeing it as the source of all disasters and destruction causedby the human act. This capacity of reason by the limits of experience, re-relates thereason with the praxis, by making the experience, which is the condition for theknowledge, also the condition for the praxis.Kant?s stress on the reason attaches man not to a being without sensibility, but to afeeling of duty of the human being, who holds the tools and the ways of using thissensibility in his responsibility. This point is very interesting; the external structureof duty is transformed into an internal state, thereby the externality of the destructiveemployment of reason is attached to an internal law. The law is derived from innersense, not from the outer world. Now, the reason gets enclosured again. It can besaid, that Kant and the German Idealists have forseen all the disasters of the reasonrealized in the 20. century and secured the order with an internal law; -this fabricatedcatastrophe is very ideological, attached to this world of ideas by force in order tomake up a guilty. Kant has liberated reason from its sovereignty. The reason, bygetting this active role under control, added the notion of responsibility to the speechwhich is based on transmitability in the public sphere.With all the acts of reason getting related to a principle of law and with theparticularity of the subject who sets the rules for the artwork, a subjective sphere getsreestablished. The artwork is placed where the subject who sets the rules reaches theuniversal.The man has found the possibility to touch the cosmos.Keywords; capacity for cognition, goal, order, categorical imperative, criticalphilosophy, maxim, principle of will, principle of happiness, thing in itself, thegenerality of the law, comformable to duty, from duty, the idea of freedom,autonomy, jurisdiction, obligation, necessity.v