Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi 377 numaralı Hamse-i Dihlevî`nin minyatürleri

Abstract

Bu tezde incelenen Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi 377 Numaralı Hamse-i Dihlevi'nin minyatürlü nüshasının ketebe kaydı bulunmamaktadır. Eser vakıf mührüne göre h.1236/m.1820-1 tarihinde, Halet Efendi tarafından Galata Mevlevihanesi'nin avlusuna yaptırılan ve kendi adını taşıyan kütüphanesine bağışlanmıştır. Eser, 30 Kasım 1925 tarihinde tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması hakkındaki kanunun ardından, Süleymaniye Umumi Kütüphanesi'ne nakledilmiştir.Yazmanın özgün olan miklebli deri cildi, tasarım ve teknik olarak 16. yüzyıl Safevî döneminin üslup özelliklerini yansıtmaktadır. Cilt kapakları ile miklebin dış yüzü altınla sıvanmıştır (mülemma). Kapaklarda, ana zeminler salbekli şemse ve köşebentli, bordürler ise enlemesine uzayan ve dört boğumlu paftalar halinde düzenlenmiştir. Bütün bu bölümlerin içleri gömme tekniğinde rumî ve hatayîlerle bezenmiştir. Kapakların ve miklebin iç yüzleri, filigre (deri oyma) tekniğiyle rumî ve hatayî motifleriyle dolgulu paftalara ayrılmıştır. Eserin 2b-3a sayfaları serlevha olarak düzenlemiştir. Ayrıca 3b yaprağında Matlau'l Envâr; 43b yaprağında Şirin ü Hüsrev; , 97b yaprağında Mecnun u Leylî; 132b yaprağında Heşt Bihişt; 177b yaprağında Ayine-i İskenderî mesnevilerinin bölüm başları tezhiplidir. Yazmanın tezhiplerinde ağırlıklı olarak lacivert ve altın renklerin kullanıldığı ve hatayî grubu motifler ile bunların oluşturduğu formlar görülmektedir.Eser, biri çift sayfalık takdim minyatürü olmak üzere, yirmi iki minyatür içermektedir. Minyatürler kompozisyon kurgusu, figür tipleri ve yalın doğa anlayışı ile, 1565-1585 yılları arasında Safevî hâkimiyetindeki İran topraklarında yaratılmış olan bir üslubun özelliklerini yansıtmaktadır. Cildi, tezhipleri ve minyatürleri özgün olarak günümüze ulaşabilmiş olan, Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi 377 Numaralı Hamse-i Dihlevi, söz konusu döneme ait resimli yazmalardan biri olarak önem taşımaktadır.Anahtar Kelimeler: Emir Hüsrev Dihlevî, Hamse, Halet Efendi, Safevî, İran, Süleymaniye Kütüphanesi.

The Khamsah of Dihlav? copy (Süleymaniye Library, Halet Efendi 377) which is the subject of this thesis, do not bear any colophon. According to its foundation seal, it was donated in h.1286/A.D. 1820-1 to the Halet Efendi Library which was built by the support of Halet Efendi in the courtyard of Galata Mevlevihanesi. The manuscript was transported to the Süleymaniye Library in November, the 30th 1925, after the closure of tekkes, zaviyes and tomps.Its original binding with flap shows the features of Safavid style of the 16th century in terms of its design and technique. The main surfaces of the manuscript covers are painted with gold (mülemma) and have a center-medallion (şemse with salbeks) and quarter medallions and a bordure, decorated with rumî and hatayî motifs. The inner surfaces of the covers and the flap are decorated with filigré technique in the same style. The frame surrounding the preliminary title folios (2b-3a) and the headings of the mesnevis (on 3b Matlau?l Envâr, on folio 43b Şirin ü Hüsrev, on folio 97b Mecnun u Leylî, on folio 132b Heşt Bihişt, on folio 177b Ayine-i İskenderî) are richly illuminated. It is remarkable that the colors of these illuminations reflect the density of gold and dark blue.The manuscript contains 22 miniatures including the double-page composition at the beginning. In terms of the conception of nature, color, composition plot and figure types, these miniatures embody the characteristics of a style, which was flourished in Iran under Safavid sovereignty between the years 1565-1585. This Khamsah of Dihlav? copy (Süleymaniye Library, Halet Efendi 377) whose original miniatures, illuminations and binding remained until today, is one of the significant illustrated manuscripts of the so-called period.Keywords: Amir Khusrau Dihlav?, Khamsah, Halet Efendi, Safavid, Iran, Süleymaniye Library.