Küçük Asya sikkelerinde grifon tasvirleri

Abstract

?Küçük Asya Sikkelerinde Grifon Tasvirleri? adını taşıyan bu tezde İ.Ö. 6. yüzyılın başından İ.S. 3. yüzyıla kadar uzayan dokuz asırlık süreçte Küçük Asya nümismatiğinde karşımıza çıkan Grifon betimlemeleri ikonografik ve dinsel anlamları açısından ele alınmıştır.İ.Ö. 4. binyıldan itibaren Ön Asya tasvir sanatlarında görmeye başladığımız arslan vücutlu, kanatlı, arslan veya kuş başlı fantastik bir yaratık olan Grifon, aynı coğrafyada karşılıklı etkileşimlerin ve uyarlamaların ağında binlerce yıl mitolojik ve sanatsal gelişimini sürdürdükten sonra İ.Ö. 8. yüzyılda, aynı kültürel ilişkilere bağlı olarak, Hellen sanatına aktarılmıştır. Doğulu özelliklerinin bağlamından kopmadan farklı ve zengin içerikli uygulamalarda yüzlerce yıl daha popülerliğini koruyup kullanılmış; taşa, pişmiş toprağa, madenî eserlere, anlamsal içeriği güçlü ikonografik detaylarla işlenmiş; antik literatürde, şairlerin, coğrafyacıların, filozofların eserlerinde kendisine dair pek çok iz bırakmıştır.Grifon figürleri sikkenin icad edildiği dönemleri takiben, İ.Ö. 7. yüzyılın sonları veya 6. yüzyılın başlarından itibaren Batı Anadolu kentlerinin sikkelerinde temel bir tip olarak görünmüş, kimi kentlerde yüzlerce yıl, kimi kentlerde belirli dönemlerde sürekli kullanılmıştır. Bu kullanımın salt dekoratif amaçlarla değil, belli kültlerle anlamlı ilişkiler içerisinde ortaya konulduğu anlaşılmaktadır. Çalışma kapsamında figürün en eski kaynaklarına göndermeler taşıyan bu durumu, sikkelerin çeşitliliği içerisinde antik kaynaklara, mimarîye veya eskiçağ bilimlerinin sunduğu diğer kanıtlara dayanarak ortaya koymaya çalıştık.Her ne kadar Akdeniz havzasında pek çok yerde karşımıza çıksa da heykel, mühür veya vazo resimlerinde olduğu gibi nümismatik kaynaklar itibariyle de en erken örnekleri ve en büyük çeşitliliği Küçük Asya coğrafyası içermektedir. Bu sebeple, Batı ve Güney Anadolu'nun kıyı kentlerinden Phrygia ve Kappadokia gibi iç bölgelere değin pek çok kentin Arkaik Çağdan Roma İmparatorluk Çağına dek uzayan darp tarihi içinde en anlamlı resimlerden biri, şüphesiz bu karışık yaratığa aittir.ANAHTAR KELİMELER: Küçük Asya, Grifon, fantastik figür, sikke, ikonografi

In the master thesis entitled ?Griffin Descriptions on the coins of Asia Minor?, Griffin descriptions which we meet in Asia Minor numismatic between 6th century B.C. and 3rd century A.D., which means for nine centuries, are under debate according to the iconographic and relegious meanings.Griffin that we have started to see that fantastic creature in lion body, with wings and lion or with a bird head in Near East description arts since 4th millenium B.C., were transferred to Greek Art related to interaction and adaptation in the same geography after thousands years of mythological and artistic development. Without losing its easterns features it has kept its popularity for hundreds years in different and rich applications; it was used in stone, terracotta, metallworks, strong meaningful iconographic details, and also it was used in ancient literature; it had a trail in poets, geographers and philosophers works.Griffin figures were seen as a basic type in Western Anatolia cities coins as from late B.C. 7th century or early 6th century; in some cities it was used for hundreds years, in the others it was used for specific terms regularly. It is understood that usage of it fort he purpose of cultural meaningful relationships, not only for decorative purposes. Sometimes we tried to handle with its variety by depending on ancient sources, architecture or proofs that science of ancient age gives.Eventhough we meet it in Mediterranean Basin as in statue, sealing material or vase pictures, in respect of numismatic sources very early examples and the biggest variety of it was in Asia Minor. Therefore, from Western and Southern Anatolia cities to hinterlands like Phrygia and Cappadocia, one of the most meaningful pictures certainly belong to that complicated creature in the history of Archaic Era to Roman Empire Era.KEY WORDS: Asia Minor, Griffin, fantastic figure, coin, iconography.