Özdemiroğlu Osman Paşa ve Dönemi: 1527-1585

Abstract

Osmanlı Devleti'nin en güçlü olduğu dönem olarak kabul edilen XVI. yüzyılda devlet doğudan batıya, kuzeyden güneye genişlemiştir. Sultan I. Selim döneminden itibaren doğu sınırında başlayan Osmanlı-Safevî mücadelesi Kanunî Sultan Süleyman döneminde de devam etmiş, yine bu devirde bilhassa denizlerde önemli gelişmeler yaşanmıştır. Mısır ve Arabistan'ın alınmasından itibaren Osmanlı Kızıldeniz ve Hint Okyanusu'na açılma zarureti hissetmiş ve bölgede Portekizlilerle mücadeleye başlamıştır.Bu yüzyılda yaşayan Özdemiroğlu Osman Paşa (1527-1585), Osmanlı'nın Kızıldeniz politikasının yürütülmesinde görev yapmış, idaresi altındaki vilayetlerde ve katıldığı seferlerde merkezî hükümetin ilgisini çekmeyi başarmıştır. Osman Paşa'nın siyasî kariyeri Kanunî Sultan Süleyman çağında (1522-1566) babası Özdemir Paşa'nın yanında Mısır'da başlamıştır. Henüz çocuk denecek yaşlarda küçük görevlerde bulunduktan sonra babasının 1560'da ölümüyle Habeşistan Beylerbeyliği'ne tayin edilmiş, babasının bıraktığı yerden bölgedeki fetih politikasını sürdürmüştür. II. Selim zamanında (1566-1574) patlak veren Zeydî ayaklanmasının (1567) yarattığı ortam onun Yemen Beylerbeyliği'ne getirilmesini sağlamıştır. Ayaklanmanın bastırılıp, kaybedilen yerlerin geri alınmasından sonra mazulen geldiği İstanbul'da bir yıl kaldıktan sonra, önce Lahsa (1571) ve Basra (1574) akabinde (1576) Diyarbekir beylerbeyliği yapmıştır.III. Murad döneminde (1574-1595) 1578'de başlayan Osmanlı-Safevî savaşlarında Şark Serdarı Lala Mustafa Paşa'nın yardımcısı olarak bulunmuş, Çıldır ve Koyun-geçidi savaşlarında; Tiflis ve Şirvan fetihlerinde büyük hizmetleri olmuştur. Serdar Anadolu'ya dönerken Osman Paşa vezaretle Şirvan'da kalarak Şirvan ve Dağıstan'ın idarî teşkilatlanmasını sağlayıp yerel idarecileri itaat altına almayı başarmıştır. Bu 5 yıllık süreçte İranlılarla girdiği muharebeleri başarıyla yürütüp Kızılbaşları püskürtmüş ve Şirvan'daki son muharebesi olan 1583 Meşaleler Şavaşı'yla tarihe geçmiştir.Şirvan'daki görevini tamamladıktan sonra İstanbul'a gelen Osman Paşa sadrazamlığa atanmış, kısa süre sonra hem Kırım'daki şehzadeler arasındaki meseleyi halletmek hem de Şark seferi hazırlıklarını tamamlamak üzere İstanbul'dan ayrılmıştır. 1585'te başlayan Şark seferine serdar tayin edilen Sadrazam Özdemiroğlu Tebriz'i kısa sürede fethederek bir kale inşâ ettirmiş, yapılan muharebelerle Safevîler Tebriz'den uzaklaştırılmıştır. Bu muharebeler sırasında hastalığı artan Osman Paşa, Tebriz muhafazasına Hadım Cafer Paşa'yı bıraktıktan sonra Anadolu'ya dönerken vefat etmiştir (1585).ANAHTAR KELİMELER: Osmanlı, Safevi (İran), Yemen, Habeşistan, Basra, Kafkasya.

The Ottoman Empire is recognized as the most powerful empire that widened from east to west and from north to south in the period of XVI. century. Ottoman-Safavid struggle which started in the period of Sultan I. Selim continued in the period of Suleyman the magnificent and important developments occurred in the sea regions. Ottoman Empire perceived inevitable spread to The Red Sea and The Indian Ocean after conqured Egypt and Saudi Arabia, then began to struggle by Portuguese in the region.Ozdemiroglu Osman Pasha (1527-1585) who lived in XVI. century had served for the conduct of the Ottoman?s Red Policy and took attention of central government by participated to expedition in the provinces that under his administration. Osman Pasha started his political career next to his father Ozdemir Pasha in Egypt in the era of Suleyman the magnificent (1520-1566). After served on lower-level obligations when too young, he was appointed to Abyssinia as a governor by the death of his father in 1560, and then he continued his father?s conquest policy in the region. Zaidi uprising (1567) in the age of II. Selim (1566-1574) helped him to appointed to Yemen as a governor. After forced down the uprising and took back losted territories, he stayed in Istanbul one year and attained to Lahsa (1571), Basra (1574) and Diyarbekir governor (1576) respectively.He stayed as an assistant to the Orient found Serdar Lala Mustafa Pasha in the Ottoman?Safavid wars which started in 1578. He gave great service in the Çıldır and Koyun-geçidi wars and the conquest of Tiflis and Shirvan. Ozdemir Pasha stayed in Shirvan as a vezir governor when Lala Mustafa Pasha was returning to Anatolia, and provide administration and organizational structure for Shirvan and Dagistan by pushing city administrators to obey to Ottoman rules. In the 5 years period in Shirvan, he conducted wars with Iranians successfully and forced Qizilbashs to depart from the city. His last battle was mesaleler wars in 1583 and he took place in history as a torches war.Osman Pasha was appointed Grand Vizier when came to İstanbul after completed to assignment in Shirvan. After a short time period, he assigned to solve conflicts between prince in the Crimea and to complete preparations for the Orient expedition and left from Istanbul. Oriental expedition started in 1585 and Grand Vizier Özdemiroğlu was appointed as a Serdar. In a short time Serdar took Tebriz, built a battles and dismissed Safavid from Tebriz. His disease increased in these battles. He died leaving the way back to Anatolia after he gave the protection of Tebriz to Hadim Pasha.KEY WORDS: Ottoman, Safavid (Iran), Yemen, Abyssinia, Basra, Caucasia.