15-17. yüzyıllar arasında Osmanlı Dönemi Üsküp şehrinin mimari gelişimi

Abstract

Osmanlı idaresinin, 15. yüzyıl başlarında Avrupa'ya açılan önemli bir kapısını temsil eden Üsküp şehri, fethedildiği dönemden itibaren yapılan çok sayıdaki imar faaliyeti ile farklı bir çehre kazanmıştır. Üsküp'ün bu dönemlere ait mimarisiyle ilgili yeterli sayıda çalışma mevcut olsa da, konuyu şehir merkezinin, şehircilik açısından nasıl bir gelişim izlediğini ele alan detaylı bir çalışma mevcut değildir.Çalışmamızda, Üsküp'ün, Osmanlılar tarafından fethedildiği 1392 yılından, 17. yüzyıl sonlarına kadarki şehirleşmesi, nüfusta meydana gelen değişiklikler, mahalle oluşumları, bunlarla birlikte mahallelerin oluşumunu sağlayan vakıf çerçevesi içersinde kurulmuş ve inşa edilmiş çok sayıda vakıf eserleri ele alınmıştır.Üsküp'te mevcut olan ve Osmanlı'ya ait eserlerden, ayakta kalmayı başarmış ya da onarılarak tekrar hayata kavuşmuş olanlar, çoğunlukla 15. ve 16. yüzyıllarda inşa edilmiş camiler ve diğer anıtsal yapılardır. 1555 ile 1963 yılında meydana gelen şiddetli depremler, 1689 yılında Avusturya birliklerinin işgali ile I. ve II. Dünya Savaşları, şehrin Osmanlı çehresini büyük ölçüde tahribata uğratmıştır. 20. yüzyılda da Osmanlı eserlerinin ülke idaresinde bulunan farklı yönetimler tarafından sistematik bir şekilde yok edilmesiyle bu yapıların önemli bir kısmı ortadan kalkmıştır.Osmanlı tarihine ve şehir dokusuna ait izleri taşıyan bu yapıların maruz kaldıkları onca felaket ve darbelere rağmen, özellikle 15. 16. ve 17. yüzyıllarda büyük gelişim gösteren Üsküp şehrinin çarşı dokusuyla birlikte mevcut olan bu eserler, şehrin önemli bir bölümünde Osmanlı dokusunun hala hayatta kalmasını sağlamışlardır. Bu bakımdan Üsküp muhafaza edilmiş Osmanlı şehri dokusuyla şehircilik açısından incelenmeye değer bir örnektir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı İdaresi, Üsküp, İmar Faaliyetleri, Şehircilik, Nüfus, Mahalle Oluşumları, Vakıflar, Osmanlı Eserleri, Osmanlı Dokusu, Mimari Eserler

City of Skopje, representing an important door of Ottoman administration opened to Europe in 15th century, has gained a different face from the reconstruction activities which have been made since the period of conquest.Although there are enough studies about the architecture of these periods of Skopje, a detailed study about city center interms of urban development is not available.In our study, urbanization of Skopje since it was conquered by the Ottomans in 1392 until the late 17th century, changes in its population, formation of its community and the large number of monuments allowing the formation of neighborhoods built and established within the framework of the foundation is considered.Mosques and other monumental structures built in 15th and 16th centuries are usually the existing works of Skopje and Ottoman Empire which survived or which were attained to life again through restoration.Severe earthquakes occured in 1555 and 1963, occupation happened by Austrian troops in 1689 as well as 1st and 2nd World Wars damaged the city?s Ottoman face to a large extent. Besides, in 20th century, an important part of these structures have been eliminated because of destruction of Ottoman art by different governments in the administration of the country in a systematic way .Despite many coup d?etats and disasters which these structures having traces of Ottoman history and the urban fabric are exposed, these works especially which are available in the bazaar of city of Skopje showing great development in the 15th, 16th and 17th centuries provided survival of Ottoman issue in substantial part of the city. In this regard, Skopje which is preserved Ottoman town planning is worth of study in terms of urbanism.Key Words: The Ottoman Administration, Skopje, Reconstruction Activities, Urbanism, Population, The Formation of Neighborhood, Foundation, Ottoman Monuments, Ottoman Texture, Works of Architecture