16. yy. Osmanlı kumaşlarındaki motiflerin sembolik yönden incelenmesi ve günümüze yansımaları

Abstract

Tarih boyunca yayıldığı bölgelerde Asya göçebe kültürünün verileri ve İslam sanatıyla ortak paydaları olan Türk sanatı, aynı anda veya sırayla daha başka alt unsurlarla da akrabalıklar kurmuştur. Bir yandan Budizm ve Totemizm öte yandan Ortaçağ tarikatları ve irili ufaklı yerli kültürlerin katkılarıyla şekillenen bu kavram, her dönemde ve iklimde biraz daha değişerek farklı ivmeler kazanmıştır. Bu evrim boyunca uzun süren bir göç olgusunun insanların önüne açtığı yeni kültür çevreleri ve hareket halindeki toplumun inanç sistemindeki değişmeler sanata da yön verirken bu katkılar farklı alanlarda değişik ürünleri öne çıkartmıştır. Bazen mimari ve çini sanatı, bazen de duvar resmi veya avcı göçebe toplum kültürünün daha tipik ürünleri sayılan halı ve kilimler öne çıkmıştır. Böyle bir çeşitlilik içinde farklı eğilimler gösteren süsleme sanatının ortak paydalarını bulmak oldukça güçtür. Kültüre bağımlı doğan ve gene bağımlı olarak gelişen ve yok olan bu semboller bir anlamada toplumsal evrimlerin de göstergeleri olmuşladır. Başka bir deyişle her motif veya motifler grubu belli sosyokültürel yapının üretileri olarak doğmuşlar ve bu yapının değişmesi örneğin İslam kültürüyle yok olması sonucu içerik ve anlamlarını yavaş yavaş yitirmişler, ancak gene de toplumsal hafızalarda şu veya bu şekilde sanatsal süsleme amaçları çerçevesinde kullanılarak varlıklarını sürdürmüşlerdir.

Turkish artistry has common ground with Islamic and nomadic cultures and in the meantime bears kinship with various other elements. Shaped with the contribution of Buddhism, totemism, medieval religious orders and minor native cultures, the art retains its vibrancy in one way or the other at all times and in every climate. During the course of this evolution, cultural novelties revealed due to constant migration and the changes in the spirituality of a society on the move also shape their artistic point of view. Variety in the influences highlights different works of art at different times. Sometimes architecture and ceramics, other times murals or items more typical to a nomadic society, like tapestry; their common essence is far from trivial. Symbols which lost touch with their original meanings as a result of their modal deformation are turned into `motifs?. While symbols can be traced back to individual ideas as a whole, motifs are intricate composites. Symbols that are born, transform and disappear in concordance with the culture are indicators of a social evolution. Each motif is born as a production of sociocultural structure and its raison d?être fades as the society it was born into is subjected to drastic changes. The motif lives on as an influence on the future works.