19. yüzyılda Batılı seyyahların gözüyle Arnavutluk`taki Osmanlı Dönemi yerleşim merkezleri

Abstract

Yaklaşık beş yüz yıl süren Osmanlı hâkimiyeti boyunca, Osmanlı kenti etkisi Arnavutluk'taki yerleşim merkezlerine büyük ölçüde nüfuz etmiştir. Bu çalışmada Batılı seyyahların gözünden, Arnavutluk'taki Antik Dönemden beri süregelen önemli ticari ve askeri menzil yolları üzerinde yer alan Osmanlı dönemi yerleşim merkezlerinin, 19. yüzyıldaki durumları tespit edilmiştir. Aynı zamanda yerleşim merkezlerinin öne çıkan özelliklerinin şehircilik ve mimariye etkisi üzerinde durulmuştur. Ancak salt olarak şehirlerin yapısı ve mimari eserlerin incelendiği bir çalışmadan öte, çok daha geniş bir perspektifle Arnavutların kökeni, tarihsel süreç ve coğrafya birlikte ele alınarak irdelenmiştir.Çoğunluğu İngilizlerden oluşan Batılı gezginlerin Arnavutluk'taki Osmanlı yerleşim merkezlerini ziyaret ederek, etraflıca ele alması 19. yüzyıla rastlamaktadır. Bu durum doğrudan 19. yüzyılın ilk yıllarında bölgedeki gücü iyice artan Tepedelenli Ali Paşa ile ilişkilidir. Bu dönemde Batı dünyasında yaygın olan oryantalist bakış açısıyla birlikte, Arnavutluk'taki Osmanlı dönemi yapıları arasında en fazla ilgiyi özellikle Tepedelenli Ali Paşa'nın sarayları ve konut mimarisi görmüştür. 19. yüzyılda Batılı seyyahların gözünden şehirlerin simge yapılarını oluşturan ancak günümüze gelemeyen sarayların nasıl bir görünüme sahip olduğunu, seyyahların ifadeleri ve genellikle gerçekçi bir şekilde betimlenen gravürler sayesinde canlandırmak mümkün olmuştur.Bu çalışma Arnavutluk'taki Osmanlı yerleşim merkezlerinin, Avrupa kültürüyle iç içe olmasına rağmen, makro ölçekte Osmanlı şehir yapısı ile mikro ölçekte ise konut mimarisiyle Anadolu topraklarından çok farklı olmadığını göstermektedir. Osmanlı Devleti'nin ortak mimari kültür ve dili Arnavutluk'ta da geçerlidir.ANAHTAR KELİMELER: Arnavutluk, Batılı Seyyahlar, Osmanlı Yerleşim Merkezleri, Osmanlı Mimarisi, Tepedelenli Ali Paşa

During the Ottoman reign which lasted almost five hundred years, Ottoman urban style infuse into Albanian settlements. In this research, Ottoman settlements in Albania during the 19th century, which had historically been on important commercial and military lines is studied through the eyes of western travellers. In this study the affect of regional features in urban style and architecture is also examined. We should also note that, more than studying the constructional and architectural style of cities isolated sense, this study's focus is to expand study under the scope of Albania's cultural and historical background as well as the nation's roots.It was around the 19th century that a number of travellers who mostly are British travelled through Albania.This is strictly related to Ali Pasha from Tepelena who had an expanding influence and power in the region during the period. Reinforced by the rising orientalism influence in the western world during this era, Ali Pasha's palace and residences gained most of the attention amongst the Ottoman architecture. As a benevolent side product of the travel notes and perspective of these above mentioned travels, we are now able to visualise how these palaces looked like, how they turned out to be the symbol of cities in spite of the fact that the structures themselves could not survive to present day.This study shows us that the Ottoman settlement in Albania, however closely linked to European culture in terms of geographical proximity, bear a great resemblance to Ottoman urban style in macro sense and to residential architecture in micro sense. The common architectural culture and language of the Ottoman Empire presents itself in Albania.KEYWORDS: Albania, Western Travellers, Ottoman Settlements, Ottoman Architecture, Ali Pasha Tepelena