Peyzaj düzenlemelerinin kültürel ekosistem hizmetleri bağlamında irdelenmesi: Amasya Yeşilırmak kıyısı örneği

Abstract

Bu çalışma, özgün konumu ve etrafındaki farklı uygarlıklara ait kültürel miras ögeleriyle önemli bir kentsel açık mekan olan Amasya il merkezi Yeşilırmak kıyısında gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı, Amasya halkının kültürel ekosistem hizmetlerini algı düzeylerini belirlemek için yeni bir ölçek geliştirmek ve demografik özelliklere bağlı halkın bu hizmetleri algı düzeylerini belirlemektir. Amasya il merkezinin 2017 yılı nüfusunun 109.240 olduğu dikkate alındığında gerekli örneklem sayısı en az 383 katılımcıdır. Bu çalışmada, 16-75 yaş arasındaki 244 erkek, 171 kadın olmak üzere toplam 415 katılımcı seçkisiz (rastgele) örnekleme yöntemi ile seçilmiş olup, anketler yüz yüze uygulanmıştır. Kültürel ekosistem hizmetleri algı düzeyini ölçmeye yönelik katılımcılara uygulanan 29 soruluk anketin faktör analizi sonucunda ölçeğin tümü için Cronbach alfa katsayısı 0.933 olan beş faktörlü yapı ortaya çıkmıştır. Erkek ve kadın katılımcıların yaş, eğitim düzeyi ve aile aylık gelir düzeylerine bağlı olarak yer duygusu, rekreasyon, estetik değerler, doğa bilinci ile eğitim değerleri ve sosyal ilişkiler faktörlerinin algı düzeyleri belirlenmiştir. Verilerin normal dağılım göstermemesi sebebiyle ikili karşılaştırmalarda non parametrik Mann Whitney U testi ve Spearman sıra korelasyonu analizi uygulanmıştır. Bu çalışmanın sonuçları, estetik değerler hariç diğer alt boyutlarda yaş grupları arasında erkeklerde, kadınlarda ve genelde anlamlı farklılıklar olduğunu göstermektedir. Genelde tüm alt boyutlar arasında var olan anlamlı ilişkilere ilaveten eğitim düzeyi, yaş ve cinsiyet değişkenleri; Yeşilırmak kıyısına geliş sıklığı ve burada geçirilen süre değişkenlerinden daha çok sayıda alt boyut ile anlamlı seviyede ilişkilidir. Diğer ülkelerde yapılan benzer çalışmaların sonuçlarından farklı olarak yer duygusunun en yüksek düzeyde algılanan kültürel hizmet olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, yer duygusu ile eğitim değerleri ve sosyal ilişkiler alt boyutları en güçlü ilişkiye sahip olan kültürel hizmetlerdir. Kadın katılımcıların kültürel ekosistem hizmetlerini algı düzeylerinin erkek katılımcılara göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, bu çalışmada geliştirilen ölçek katılımcıların kültürel ekosistem hizmetleri algısını 5 alt boyutta geçerli ve güvenilir şekilde ölçmektedir (Cronbach alfa, 0.933). Halkın bu hizmetleri algı düzeyinde; cinsiyet, yaş, eğitim ve aile aylık gelir düzeyi gibi faktörler etkili gözükmektedir.

This study was carried out on the Yeşilırmak riverfront in the Amasya Province, which is an important urban open space with its original location and cultural heritage elements of different civilizations. This study aims to develop a new scale to determine the level of perception of the people in Amasya related to cultural ecosystem services and to determine the levels of perception of these services by public depending on their demographic characteristics. Considering that the population of the city of Amasya is 109.240 in 2017, minimal sample size was computed as 383 participants. Questionnaires were applied to a total of 415 participants including 244 males and 171 females aged 16-75 years, were selected by random selection method with face-to-face questionnaire. The factor analysis of the cultural ecosystem services perception survey of the 29-item applied to the participants resulted in a five-factor structure with a Cronbach alpha coefficient of 0.933 for the whole scale. Depending on age, education and monthly income level of male and female participants, perception level of sense of place, recreation, aesthetic values, educational values and social relations factors were determined. Non parametric Mann Whitney U test and Spearman rank order correlation analysis were used in paired comparisons due to irregular distribution of the data. The results of this study showed that there were significant differences in all sub-dimensions in males, females and total groups, except aesthetic values. There were also significant differences in males, females and total groups depending on the level of education in other sub-dimensions except sense of place and recreation. In addition to the significant relationships observed among all the sub-dimensions, education level, age and gender variables were significantly associated with more sub-dimensions than the frequency of visiting to Yesilirmak riverfront and the staying duration in this place. Unlike the results of similar studies in other countries, it was found that the sense of place was the highest perceived cultural service. Besides, sense of place had the strongest relationship with educational values and social relations. It was determined that female participants' perception of cultural ecosystem services was higher than that of male participants. As a consequence, the scale developed in this study measures the perception of cultural ecosystem services in 5 sub-dimensions valid and reliable (Cronbach alpha, 0.933). Factors such as gender, age, education and family monthly income level appear to be effective in the public perception level of these services.