Bizans`ın Restorasyonu: İznik İmparatorluğu`nun kuruluşu ve I. Theodoros Laskaris Dönemi (1204-1221)

Abstract

IV. Haçlı Seferi'nin İstanbul sokaklarında sonlanması Bizans için büyük bir yıkım olmuştu. Yüzyıllar boyunca imparatorluğa başkentlik yapan şehirde Latin tahakkümü başlamış ve Bizans'ın idarî kurumları tasfiye edilmişti. Ayrıca bu olaylar beraberinde birtakım politik gelişmeler de doğurmuştu. İstanbul'dan kaçan bazı aristokrat aileler Bizans tebaasının yoğunlukta olduğu bölgelere giderek Latin işgallerine karşı başlatılan ideolojik ve siyasî direnişe öncülük etmişlerdi. Böylece Bizans mirasını devralmak üzere politikalar geliştiren, imparatorluğu yeniden ayağa kaldırmayı amaçlayan bir devletler sistemi ortaya çıkmıştı. Nitekim 1204 yılı ile birlikte Komnenoslar Trabzon'da, Angeloslar Epeiros'da, Laskarisler ise İznik'te yeni siyasî oluşumların temellerini atmışlardı. 13. yüzyıl Akdeniz dünyasını şekillendiren bu süreç içerisinde en önemli rolü üstlenen taraf şüphesiz İznik İmparatorluğu idi. Theodoros Laskaris 1204 yılında kurduğu bu yapının bölgede tutunabilmesi adına uzun soluklu mücadelelere girişmişti. İlk olarak Latin işgallerine karşı direnmiş, ardından mahallî idareleri tek bir çatı altında toplayarak Batı Anadolu'daki Bizans tebaasının hamisi konumuna ulaşmıştı. Diğer taraftan İznik'te meydana getirdiği patriklik makamını kullanarak da ortodoks dünyasının koruyucusu sıfatına sahip olmuştu. 1208 yılında imparator olarak taçlandırılmış ve Bizans mirasını devralmak yolunda en önemli adımlardan birini atmıştı. Akabinde Bulgarlarla olan stratejik ortaklığı sayesinde avantaj kazanan Theodoros, gerek Trabzon Rum İmparatorluğu gerekse de Türkiye Selçukluları ile kurduğu ilişkilerde başarılı olmuş ve devleti sağlam temeller üzerine oturtmuştu. Theodoros Laskaris İznik İmparatorluğu'nu, kısa sürede kazandırdığı iç ve dış dinamiklerle bölgenin en önemli aktörlerinden biri haline getirmiş ve haleflerine güçlü bir devlet mekanizması bırakmıştır. Nitekim hemen ardından başa geçecek olan Ioannes Batatzes bu bayrağı daha yükseklere taşımış, Mikhael Palaeologos ise 1261 yılında İstanbul'u alarak restorasyonu tamamlamıştır. Ancak bu başarılara öncülük eden ve temellerini atan kişi Theodoros Laskaris olmuştur.

The end of the IV. Crusade on the streets of Istanbul had been a great destruction for the Byzantine Empire. For centuries, the city was the capital of the empire, Latin dominance began and the administrative institutions of the Byzantine administration were liquidated. Moreover, these events led to some political developments. Some aristocratic families who escaped from Istanbul led to the ideological and political resistance against the Latin occupations by going to the areas of Byzantine subjects. Thus, there emerged a system of states which developed policies to take over the Byzantine heritage and aimed to reinstate the empire. As a matter of fact, in 1204 the Komnenos had laid the foundations of new political formations in Trabzon, the Angelos in Epeiros, and the Laskaris in İznik. The most important role in this process, which shaped the 13th-century Mediterranean world, was the Empire of Nicaea. Theodoros Laskaris had set up long-term struggles in order to keep the structure it had founded in 1204 in the region. First, he resisted Latin occupations, and then gathered the local administrations under one roof to become the patron of the Byzantine subjects in Western Anatolia. He used the patriarchate he had constituted in Iznik and he was the protector of the orthodox world. It was crowned emperor in 1208 and had taken one of the most important steps to take over the Byzantine heritage. Thanks to his strategic partnership with Bulgarians Theodoros had an edge over, also been successful in its relations with both Empire of Trebizond and Seljuks of Rum and placed state on a solid foundation. Theodoros Laskaris has made the Empire of Nicaea the most important actor in the region with the internal and external dynamics he has gained in a short time and left a strong state mechanism to his successors. As a matter of fact, Ioannes Batatzes, who was going to succeed in the future, carried this flag to a higher level, while Mikhael Palaeologos completed the restoration by taking Istanbul in 1261. However, it was Theodoros Laskaris who pioneered these achievements and laid the foundations.