Kars, Ardahan ve Iğdır`daki (Merkez ve ilçeler) Türk İslam dönemi mimari eserleri

Abstract

Kars, Ardahan ve Iğdır, Ortaçağ'da Kuzeybatı İran ve Güney Kafkasya bölgelerinin batıya açılan köprüsü durumunda olması ve Çin'den başlayıp Avrupa'ya kadar ulaşan İpek Yolu güzergâhı üzerinde bulunması sebebiyle stratejik önemi büyük Anadolu şehirleridir. Türkler, 1071 tarihli Malazgirt Zaferi'nden sonra akınlar halinde Anadolu'ya gelse de 1064 tarihinde Kars Ani Şehri Büyük Selçuklu Hükümdarı Alparslan tarafından fethedilmiş ve burada Menuçehr Camii yapılarak Anadolu Türk Mimarisi'nin ilk eseri verilmiştir. Bu tarihten başlayarak Cumhuriyet'in ilanına dek ihtiyaçlar doğrultusunda çok sayıda eser Kars, Ardahan ve Iğdır'a farklı Türk devletleri tarafından kazandırılmıştır. Tez çalışmasında Kars, Ardahan ve Iğdır'a Türkler tarafından kazandırılan Türk-İslam Dönemi mimari eserleri incelenmiş ve bu illerin tarihi detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Kars şehrinde Türk-İslam Dönemi'nde yapıldığı belirlenen bir kale, bir içkale mescidi, iki kiliseden camiye dönüştürülmüş yapı, on cami, dört türbe, üç hamam, bir saray yapısı, iki köprü, bir paşa konağı, beş tabya olmak üzere toplam otuz yapıyla ilgili bilgi verilmiştir. Ardahan'da bir kale, beş cami, iki tabya olmak üzere sekiz; Iğdır'da ise bir kervansaray, bir kümbet ve bir köprü olmak üzere üç Türk-İslam Dönemi eseri anlatılmıştır. Anlatılan mimari yapıların çizimleri, fotoğrafları ve eski fotoğrafları tez çalışmamızda sunulmuştur. Tespit edilen yapıların anlatımından sonra günümüze ulaşmayan, fakat kaynaklarda adı geçen yapılar da çalışmamızda ele alınmış ve bu yapılarla ilgili eski fotoğraf ve gravürlere de yer verilmiştir. Çalışmada ayrıca, bahsi geçen illerin etimolojisi ve coğrafyası da anlatılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kars, Ardahan, Iğdır, Tarih, Türk, İslam, Mimari

Kars, Ardahan and Iğdır are the Anatolian cities with high strategic importance due to Northwest Iran and the South Caucasus regions are in the form of a bridge that leads to the west and is located on the Silk Road route starting from China and reaching to Europe in Middle Ages. Although the Turks came to Anatolia after the Malazgirt Victory in 1071, Kars Ani City was conquered by the Great Seljuk Sultan Alparslan in 1064 and the Menuchehr Mosque was built and the first work of Anatolian Turkish Architecture was given here. From this date up to the proclamation of the Republic in accordance with the needs of a large number of architectural works was built by different Turkish states in Kars, Ardahan and Igdir. In thesis, the architectural works of the Turkish-Islamic Period, which were built by the Turks to Kars, Ardahan and Iğdır, were examined and the history of these provinces was explained as a detail. İt is information provided that a castle, a mosque of castle, two mosque converted from churches, ten mosques, four tomb structures, three baths, a palace structure, two bridges, a pasha mansion, five tabya with a total of thirty buildings, which was determined to be built during the Turkish-Islamic Period in Kars. It were detected that a castle, five mosques, two tabya In Ardahan; a caravanserai, a tomb structure and a bridge ın Igdır in built during the Turkish-Islamic Period. In our thesis study, it was presented drawings, photographs and old photographs of the architectural structures. After the expression of the examined structures, in our study, destroyed buildings have been investigated and for these builts are included related to old photographs, engravings. The etymology and geography of these provinces are also explained in the study. Keywords: Kars, Ardahan, Igdır, Turk, Islam, History, Architecture