Tutum-sosyal etki-öz etkililik modeli temelli öz yönetim programının 45 yaş ve üstü hemşirelerin iş yeterliliği ve yaşam kalitesine etkisi

Abstract

Araştırmanın amacı, tutum-sosyal etki-öz etkililik modeli temelli öz yönetim programının 45 yaş ve üstü hemşirelerin iş yeterliliği ve yaşam kalitesine etkisini incelemektir. Araştırmada `ön-test son-test kontrol gruplu` tekrarlayan ölçümlü deneysel tasarım tipi kullanıldı. Araştırmanın örneklemini 45 yaş ve üstü 60 hemşire (30 deney-30 kontrol) oluşturdu. Tutum-Sosyal Etki-Öz Etkililik Modeli temel alınarak oluşturulan 'Öz Yönetim Programı' kapsamında deney grubundaki hemşirelere sağlık eğitimleri, yoga eğitimi ve bireysel beslenme danışmanlığı girişimleri yapıldı. Veriler, Katılımcı Bilgi Formu, Risk Değerlendirme ve Fizyolojik Ölçümler Formu, İş Yeterliliği Ölçeği, Öz-Kontrol ve Öz-Yönetim Ölçeği, Öz- Etkililik-Yeterlik Ölçeği, SF-12 Kısa Sağlık Ölçeği ve Günlük Beslenme Kayıt Formu kullanılarak girişim öncesi, girişimin sonrası 1.ve 3. ayda toplandı. İş Yeterliliği Ölçeğinin Türkçe geçerlik-güvenirliği yapıldı. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, Mann Whitney U testi, Ki-Kare testleri, Shapiro Wilks testi kullanıldı. Çalışmaya katılan hemşirelerin yaş ortalaması 47,02±3,70 yıl ve tamamı kadındır. Öz yönetim programı sonrasında deney grubunun kontrol grubuna göre iş yeterliliği, bel-kalça çevresi, günlük sigara kullanım adedi, yoga yapma sıklığı ile günlük besin tüketiminde anlamlı farklılıklar bulundu. Bu sonuçlar, öz yönetim programının hemşirelerin iş yeterliliği, sağlıklı beslenme, fiziksel egzersiz ve sigara kullanma gibi yaşam kalitesini etkileyen faktörleri geliştirmede etkili olduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Hemşire, tutum-sosyal etki-öz etkililik modeli, öz yönetim, iş yeterliliği, yaşam kalitesi.

The aim of the research was to evaluate the effect of the self-management program based on the attitude-social effect-self-efficacy model on the work ability and quality of life of nurses of age 45 years and older.In the study, we used an experimental repeated measures design with `pretest-posttest control group`. The study sample constituted of 60 nurses of age 45 years and older (30 intervention-30 control group). In the context of the `Self-Management Program` based on the attitude-social influence-self efficacy model, nurses in the experiment group received health education, yoga training, and individual nutrition consultancy. Study data was collected with the Participant Information Form, Risk Evaluation and Physiological Measurements Form, Work Ability Index, Self-Control and Self-Management Scale, Self-Efficacy-Sufficiency Scale, Short-Form-12 Health Scale and Daily Nutrition Recording Form before the intervention and in the 1st and 3rd months after the intervention. The validation and reliability test of the Occupational Competence Scale was performed for the Turkish language. Descriptive statistics, Mann-Whitney U test, Chi-square tests, Shapiro-Wilks test were used for the analysis of the data. The mean age of the participating nurses was 47.02±3.70 years and all were females. After the self-management program, we found significant differences between the experiment and control group regarding the work ability, waist-hip ratio, daily cigarette consumption, frequency of yoga exercises and daily food consumption. These results showed that the self-management program was effective on the improvement of the factors like work ability, healthy nutrition, physical exercise and smoking habits, which play an important role in quality of life of nurses. Key Words: Nurse, attitude-social effect-self efficacy model, self-management, work ability, quality of life.