Madde bağımlılarında şema ve psikolojik esneklik yaklaşımlarının madde bağımlılığı şiddetine etkisi

Abstract

Araştırma, madde bağımlılığında şema yaklaşımının bağımlılık şiddeti üzerine etkisi ve psikolojik esneklik modelinin bu ilişkideki aracılık rolünün sınanması amacıyla tanımlayıcı ve metodolojik tipte gerçekleştirildi. Sağlık Bakanlığı'na bağlı bir Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nin Alkol-Madde Araştırma Tedavi Eğitim Merkezi kliniğindeki 661 opiyat kullanım bozukluğu olan hasta araştırmanın örneklemini oluşturdu. Veriler; Bilgi Formu, Bağımlılık Profil İndeksi, Young Şema Ölçeği-Kısa Form 3, Freiburg Kendindelik Envanteri, Kabul ve Eylem Formu-2 ve Bilişsel Kaynaşma/Birleşme Ölçeği kullanılarak toplandı. Verilerin analizinde; tanımlayıcı, ilişki arayıcı analizler ve yapısal eşitlik modellemesi kullanıldı.Bağımlıların yaş ortalamasının 27,43±7,04 olduğu, %90,8'inin erkek, %52,3'ünün ortaokul mezunu ve %69,3'ünün bekar olduğu, %76,7'sinin çocuğunun olmadığı, %71.9'unun çalışmadığı, %71,4'ünün anne-baba ile yaşadığı görüldü. Ölçek puan ortalamaları, bağımlılık profil indeksi için 15,91±2,07, kabul ve eylem formu-2 için 28,97±10,60, bilişsel kaynaşma/birleşme ölçeği için 28,55±10,64, Freiburg kendindelik envanteri için 28,82±7,24 olarak saptandı. Young Şema Ölçeği-Kısa Form 3 için 'cezalandırılma, onay arayıcılık ve kendini feda' şemalarının daha yüksek olduğu belirlendi.Şemalar ile bağımlılık şiddeti, yaşantısal kaçınma ve bilişsel birleşme arasında pozitif yönde anlamlı, kendindelik arasında ise negatif ve pozitif yönde anlamlı ve anlamlı olmayan ilişkiler olduğu; bağımlılık şiddeti ile yaşantısal kaçınma ve bilişsel birleşme arasında pozitif yönde, kendindelik arasında ise negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu bulundu.Şema yaklaşımının bağımlılık şiddeti üzerine etkisi ve psikolojik esneklik modelinin bu ilişkideki aracılık rolünün sınandığı yapısal eşitlik modeli analizi sonucunda; bağımlılarda, şemalar ile bağımlılık şiddeti arasındaki ilişkinin başlangıçta 0,36 (p<0.05) olduğu ve psikolojik esnekliğin aracılık etkisinin bu değerin 0,10'a (p<0.05) gerilemesine yol açtığı; şemaların, bağımlılık şiddeti üzerine doğrudan etkisinin olmadığı, etkinin psikolojik esnekliğin aracılık rolüyle gerçekleştiği görüldü.

This descriptive methodological study aimed to test the schema approach effect on addiction severity and the intervention-based role of psychological flexibility model in this relationship. The sample included 661 patients with opioid use disorder in a Ministry of Health alcohol and substance addiction treatment center. Data were collected using an information form, the Addiction Profile Index, the Young Schema Questionnaire-Short Form 3, the Freiburg Mindfulness Inventory, the Acceptance and Action Questionnaire-2 and the Cognitive Fusion Scale and analyzed using descriptive correlational analyses and structural equation modeling.Participants' mean age was 27.43±7.04. Of them, 90.8% were male, 52.3% were secondary school graduates, 69.3% were single, 76.7% had no children, 71.9% were unemployed, and 71.4% lived with parents. Their mean scores were 15.91±2.07 on the Addiction Profile Index, 28.97±10.60 on the Acceptance and Action Questionnaire-2, 28.55±10.64 on the Cognitive Fusion Scale and 28.82±7.24 on the Freiburg Mindfulness Inventory. Facing punishment, approval-seeking and self-sacrifice schemas were higher on the Young Schema Questionnaire-Short Form 3.Positive significant relationships were found between schemas and addiction severity, experiential avoidance and cognitive fusion. Negative-positive, significant-insignificant relationships were found between schemas and mindfulness. A positive significant relationship was found between addiction severity, experiential avoidance and cognitive fusion. A negative significant relationship was found between addiction severity and mindfulness.The structural equation modelling indicated the relationship score between schemas and addiction severity was 0.36 (p<0.05), decreased to 0.10 (p<0.05) by the intervention-based effect of psychological flexibility; schemas did not directly affect addiction severity, but the psychological flexibility role did.