Orman karbonunun hukuksal yapısı ve karbon piyasası açısından değerlendirilmesi

Abstract

Karbon emisyonu 20. yüzyılın son çeyreğinde giderek artmış, ülkeler daha etkin bir şekilde ve Birleşmiş Milletler bünyesinde uluslararası kararlar almaya başlamıştır. Bu durum aynı zamanda, uluslararası anlaşmaların imzalanmasında ve ulusal hukuk üzerinde etkili olmuş, ülkelerin kendi içinde yeni bir mevzuat hazırlanmasını zorunlu hâle getirmiştir. Bunun devamında birçok ülkede önemli hukuki düzenlemeler yapılarak yürürlüğe konulmuştur. Ülkemizde ise bu konu henüz başlangıç aşamasında olup farklı kurumlarda konuyla ilgili çeşitli düzenlemeler yapılmaya başlanmış, fakat yapılan düzenlemeler mevzuattaki eksiklikleri giderecek düzeyde olmamıştır. O nedenle, Türkiye'de öncelikli olarak orman karbon hakkı ve orman karbonu piyasasının hukuki yapısının ortaya konulması ve devamında ormancılıkla ilgili mevzuatta değişiklikler yapılarak bu ihtiyacın giderilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Orman karbonu piyasası ile ilgili mevzuatın oluşturulması için her şeyden önce (1) karbon elementinin eşya hukuku açısından analiz edilmesi ve (2) mevcut kaynaklardan yararlanarak Türkiye'nin karbon emisyonu ve karbon tutma kapasitesinin ortaya konulması gerekmektedir. Ayrıca Türkiye'nin temiz enerji konusunda gerçekleştirdiği ve gerçekleştirmeyi planladığı temiz enerji projelerinin katkısının da hesaba katılması gerekmektedir. Bu şekilde elde edilecek bulgular, genelde Türkiye'nin özel olarak da Orman Genel Müdürlüğünün uluslararası karbon piyasalarından ne ölçüde yararlanabileceğini ortaya koyacaktır. Mevzuatımızda çevre, orman, doğa koruma, karbonla ilgili olarak doğrudan veya dolaylı düzenlemeler mevcuttur. Her ne kadar henüz kanun veya yönetmelik düzeyinde karbon ile ilgili doğrudan düzenlemeler mevcut değilse de, çevre mevzuatında dağınık ve farklı yaklaşımlarla karbon salınımı veya tutumundan söz edildiği görülmektedir. Bu dağınık ve farklı hükümler, karbon piyasasında ülkemizin yerini ve durumunu, avantaj ve dezavantajlarını doğru olarak ortaya koyacak durumda değildir. Bu nedenle, günümüzün en önemli sorunlarından biri olan ve iklim değişikliği problemini çözmeyi amaçlayan yasal düzenlemelere ihtiyaç olduğu açıktır. Bu bağlamda tezin amacı, ulusal düzeyde karbonun eşya hukukundaki yerinin belirlenmesi ve karbon piyasasının oluşturulmasına ilişkin hukuki öneriler geliştirmektir. Bu amaçla öncelikli olarak literatür taraması yapılmıştır. Bu konuda mevcut mevzuat derlenmiş ve irdelenmiştir. Ayrıca yargı içtihatları incelenerek mevcut uyuşmazlıkların hangi konularda yoğunlaştığı ve yargı uygulamasının ne yönde olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmalar sırasında elde edilen bulguların ışığında ülkemizde orman karbonunun hukuki yapısı hakkında önemli bir boşluk olduğu ortaya çıkmıştır. Örneğin karbon piyasasının kurulması durumunda öncelikle mevzuatın oluşturulması gerektiği, farklı genel müdürlüklerde farklı yetkilerin olduğu ve ulusal mevzuatta yeterli hükümlerin olmadığı tespit edilmiştir. Karbonun üretilmesinden piyasasının oluşturulmasına kadar farklı aşamaları içeren sürecin her aşamasına ilişkin mevzuat hazırlanırken yapılacak çalışmaların uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuat çerçevesinde ele alınması ve mevcut mevzuattaki boşlukların giderilmesi gerektiği ortaya konulmuştur. Orman karbonu hakkı ve eşya hukukundaki yeri, karbon sertifikasının niteliği, karbonun borsada işlem görebilmesi için ticaret hukuku vb. alandaki tanımlar ile işleyiş ve yetkiler konusunda boşluklar mevcuttur. Orman karbon kredisinin satışı yapılmak istendiğinde bunun sertifikalandırılıp borsada ticarete konu edilmesi önemlidir. Sertifikalandırma için uluslararası sertifikasyonlara başvurulmaktadır. Türkiye'de bir sertifikalandırma sisteminin olmaması bir eksikliktir. AB, Amerika, Almanya ve Yeni Zelanda kendi ülkelerinde sertifikalandırma sistemlerini kurmuşlar ve uluslararası başvurulara da açık hâle getirmişlerdir. Dolayısıyla Türkiye'de de bir sertifikalandırma sisteminin kurulmasının teşvik edilmesi ve bu yönde yapılabilecek çalışmaların desteklenmesi gerekmektedir. Tez kapsamında bu hususa da yer verilmiştir. Ormanda tutulan karbon (ağaçta/toprakta, ölü örtüde, kuru gövde, dal ile, diri örtüde, vs.) birikimi semere kavramının bir alt ayrımı olarak hasılat kavramı içinde yer almalıdır. Orman karbonunun hukuki durumu, asıl eşyadan ayrılmadan önceki ve asıl eşyadan ayrıldıktan sonraki durumuna göre ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Sonuç olarak, Türkiye'de orman karbon piyasası ile ilgili mevzuatta önemli bir boşluk vardır. Bu boşluk, öncelikli olarak Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde `Orman Karbon Yönetimi Dairesi Başkanlığı` adlı bir daire başkanlığı kurularak giderilmelidir. Daire Başkanlığı ile birlikte Anayasanın 169.maddesi 4.fıkrası, 6831 sayılı kanunun 1.md.,2.md.,4.md.,ve 26.md. ile 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 334 ve 338.maddelerine ve Çevre Kanununa karbon projelerini destekleyecek hükümler eklenerek yasal düzenlemeye gidilmelidir.Anahtar kelimeler: İklim, İklim Değişikliği, Karbon Piyasası, Orman Karbon Hakkı

Carbon emissions have increased steadily in the last quarter of the 20th century while countries have made more efficient actions to take international decisions within the United Nations. This has also had an impact on the signing of international agreements and on national law, making it necessary to prepare new legislation within the country. This is followed by significant legal arrangements in many countries. In Turkey, this issue is in its early stages and various regulations have started to be made in different institutions, but the regulations have not been in a level to meet the deficiencies in the legislation. Therefore, Turkey has made it a priority to put forth the legal structure of forest carbon rights and forest carbon markets. Turkey also continues to make changes to the legislation on forestry to solve this requirement.First, to form the legislation on forest carbon markets, it is necessary (1) to analyze the carbon element in terms of the law of property and (2) to put forth the carbon emissions and carbon sequestration capacity in Turkey utilizing available resources. In addition, the contribution of Turkey's clean energy projects carried out and planned to be carried out on clean energy must be taken into account. The findings, which will be obtained in this way, will reveal to what extent Turkey, General Directorate of Forestry in particular can benefit from the international carbon market.In our legislation, there are direct or indirect arrangements regarding environment, forest, nature protection, and carbon. Although there are no direct regulations on carbon at this level of law in Turkey, carbon emission or sequestration is mentioned in the environmental legislation with various approaches. These various provisions are not enough to represent position and situation, advantages and disadvantages of our country accurately in the carbon market. Therefore, it is clear that there is a need for legal regulations, which aims to solve the climate change problem, one of the most important problems of our time. In this context, the aim of the thesis is to determine the place of carbon in effective laws at the national level and to develop legal proposals for the creation of carbon markets. For this purpose, literature review was carried out as a priority. The current legislation on this issue was compiled and reviewed. In addition, by examining the jurisprudence of the judiciary, it was examined to determine what issues the current disputes are concentrated on and the direction of judicial practice. In the light of the findings obtained through these studies, it was revealed that there is a significant gap in the legal structure of forest carbon in Turkey. For example, in the case of the establishment of the carbon markets, it was determined that the legislation should be established first. It was also detected that there are different powers in different general directorates and there are not sufficient provisions in national legislation. The legislation on every stage of the process, from the production of carbon to the creation of the markets, has been dealt with within the framework of international conventions and national legislation, and the gaps in the legislation should be addressed. There are gaps in the definitons of the fields of forest carbon rights and property law, the nature of the carbon certificate, the trade law in order to be able to process carbon in the stock market, etc. and in the operation and authorization. . When it is necessary to sell forest carbon credit, it is important to certify and trade in the stock exchange. International certifications are applied for the certification. Turkey does not have a certification system. The EU, America, Germany, and New Zealand have established certification systems in their own countries and have made them open to international applications. Thus, encouraging the establishment of a certification system in Turkey and supporting the work that can be done in this direction is necessary. . This issue is also included in the thesis.The carbon retained in the forest (tree/soil, forest litter, dry body, branch, understorey, etc.) accumulation must be included in the concept of income as a sub-separation of the concept of production. The legal status of forest carbon should be evaluated separately according to the situation of either before or after leaving the original goods.As a result, there is a significant gap in the legislation related to forest carbon market in Turkey. This gap should be eliminated by establishing a department called `Department of Forest Carbon Management` within the General Directorate of Forestry of the Ministry of Agriculture and Forestry. Legal arrangements should be made including provisions to Article 169.4 of the Constitution, articles 1, 2, 4 and 26 of Law No. 6831, and the Articles 334 and 338 of Presidential Decree No.4, and the Environmental Law to support carbon projects. Keywords: Climate, climate change, carbon market, forest carbon right