Ötekinin inşa edilmesinde sınırların işlevleri: Ermenistan-Türkiye sınırı

Abstract

Devletler, sınırlar ve toplumlar ilişkisi geçmişte olduğu gibi bugün de Sosyal Bilimlerin ve bilhassa Sosyolojinin çok önemli tartışma/araştırma konularından birisidir. Ulus devletlerin ortaya çıkığı ve onlar arasında mutabakatla veya fiilen çizilmiş fiziki sınırların, sınırın iki yakasında yer alan insanlar, topluluklar ve kimlikler için ne anlama geldiği meselesi sadece modern zamanlardan kalan bir miras değil aynı zamanda güncel bir siyasal/toplumsal konu olup araştırılmaya değerdir. Bu anlamda sınırlarda ve sınırların iki yakasında yer alan toplulukların algı dünyasında meydana gelen değişimlerin niteliği de güncel önem taşımaktadır.Bu çerçeveden hareketle Sosyoloji alanında yazılmış olan bu tezin temel amacı `öteki`nin yaratılmasında sınırların işlevlerinin neler olduğuna ve öteki algısının oluşumuna, halen kapalı olan Türkiye- Ermenistan sınırı üzerinden bakmaktır. Bu çalışmada `sınır`, hem her iki ülkenin sınır bölgelerinde yaşayan etnisitelerin sosyal ve kültürel/kimliksel sınırları (boundries), hem de iki ülkeyi birbirinden ayıran fiziki sınırlar olarak ele alınmıştır. Çalışmada Ermenistan-Türkiye sınırının iki tarafında yaşayan insanların/kimliklerin (Türkiye tarafında Azeriler ve Kürtler; Ermenistan tarafında Ezidiler ve Ermeniler) birbirlerine yönelik kültürel ve sosyal algılarına, bu algıların zaman içerisinde nasıl ve hangi faktörlere göre inşa olduğuna ve dönüştüğüne ve bu süreçte Türkiye ve Ermenistan devletlerinin oynadığı role bakılmıştır. Bu bağlamda Türkiye ve Ermenistan arasında belirlenmiş fiziki sınırın 20. Yüzyılın ilk çeyreğinden bugüne kadar yüklenmiş olduğu politik/kültürel işlev ve anlamlara bakılmıştır. 2017- 2018 yıllarında Ermenistan‟da Erivan şehri ile Ararat ve Armavir bölgelerine bağlı Artaşat ve Armavir şehirleri ve bu şehirlere bağlı köylerde ve Türkiye‟de Iğdır şehir merkezi ile Aralık, Taşburun ve Merkez ilçelere bağlı köylerde yapılan saha çalışmalarında (Sözlü Tarih, Derinlemesine Görüşmeler, Odak Grup Görüşmeleri ve Arşiv Araştırmaları) elde edilen veri ve bulgular bu çerçeve içinde değerlendirilmiştir. Böylece 21. Yüzyılda devletler, sınırlar ve toplumlar sorunsalına dair kapsamlı bir tartışma yapmak ve bu alanda yapılacak başka çalışmalara Türkiye Ermenistan sınırı örneği üzerinde detaylı bir veri/değerlendirme imkânı sağlanmıştır. Anahtar kelimeler: Sınır, Kimlik, Etnisite, Öteki, Türkiye, Ermenistan

The relationship between states, borders, and societies has been one of the most important discussion/research topics of social sciences, especially of sociology, for many years. The question of the emergence of nation-states and the meaning of the physical boundaries drawn by agreements or consensuses to the people, communities, and identities on both sides of the border are not only a legacy from modern times but also a current political/social issue and worth investigating. In this sense, the nature of the changes taking place on borders and in the perception world of the communities on both sides are of current importance.The main objective of this dissertation, written in the field of sociology from this perspective, is to investigate the functions of the borders in the creation of the `other` and the perception the other through the still-closed Turkey-Armenia border. In this study, the `border` is considered as both the social and cultural/identity boundaries of ethnicities living in the border regions of both countries and the physical borders separating the two countries.In this study, reciprocal cultural and social perceptions of people/ identities living on both sides of the border between Armenia and Turkey (Azeris and Kurds on Turkish side; Yezidis and Armenians on the Armenian side towards each other); how and according to which factors these perceptions have been constructed and transformed over time and the roles played by Turkey and Armenia in this process are examined. In this context, political/cultural functions and meanings ascribed to the physical border between Turkey and Armenia from the first quarter of the 20th century to the present have been scrutinized. The data and findings obtained (from oral history, in-depth interviews, focus group interviews and archive researches) between 2017 and 2018 from the fieldworks in Armenia -in the city of Yerevan and ArtaĢat and Armavir of the Ararat and Armavir regions, and the villages of those cities- and in Turkey -in the city center of Igdir, Aralık, TaĢburun and in the villages of the central districts- were evaluated within this framework. Thus, a comprehensive discussion on the questions of the states, borders, and communities in the 21st Century is conducted and, through the example of Turkey-Armenia border, detailed data/assessment opportunities are provided for further studies to be undertaken in this field.Keywords: Border, Identity, Ethnicity, Other, Turkey, Armenia