Ermeni tehcirini anlatmak: 2015 yılında Türkiye, Ermenistan, Lübnan ve Fransa`da okutulan lise tarih ders kitapları üzerine karşılaştırmalı bir analiz

Abstract

Söz konusu tez çalışması, Ermeni Tehciri'nden yüz yıl sonra farklı coğrafyalardaki Ermeni gençlere aktarılan tarih anlatısını karşılaştırmalı olarak incelemeyi hedeflemektedir. Bu kapsamda, Türkiye, Ermenistan, Lübnan ve Fransa'da, 2015 yılında lise düzeyinde okutulan tarih ders kitaplarında, 1. Dünya Savaşı bağlamı içerisinde Ermeni Tehciri'nin nasıl ele alındığı, gerek tarihyazımı, gerek anlatı biçimleri ve dili, gerekse benimsenen pedagojik yaklaşım üzerinden irdelenmektedir. Ermeni Tehciri'nin yüzüncü yılı vesilesiyle yoğunlaşan siyasi atmosfer, derinleşen tartışmalar ve düzenlenen etkinlikler, 2015 yılını araştırmanın odaklanacağı dönem olarak belirlemekte etkendir. Araştırma, konuya dair aldıkları tavır, ulusal tarih eğitimi ile Ermeni diasporası içerisindeki konumu açısından çeşitlilik gösteren dört ülke üzerine kuruludur. Bu bağlamda Türkiye ve Ermenistan, olayın bizatihi aktörleri olarak, Ermeni Tehciri'ni ulusal tarihlerinin önemli bir bileşeni kabul ettikleri ölçüde araştırmanın konusu haline gelirken, Lübnan ve Fransa ise hem azınlıklara yönelik politikaları, hem barındırdıkları Ermeni cemaatinin diasporaya etkileri, hem de tarih eğitimine yaklaşımları açısından gösterdikleri farklılaşma nedeniyle elverişli bir karşılaştırma olanağı sunmaktadır. Araştırma üç düzeyde bir karşılaştırma içermektedir. Makro düzey, ilgili ülkelerdeki ulusal eğitim politikaları ve tarih eğitiminin yanı sıra Ermeni cemaatinin koşulları açısından tespit edilen farklılıkları ele alır. Mezo düzey, Ermeni Tehciri özelinde ülkenin tavrına, konunun tarih müfredatındaki yerine ve ders kitaplarındaki yansımasına odaklanır. Mikro düzeyde ise, sürecin aktörleri tarafından benimsenen farklı perspektiflerin açığa çıkardığı farklılaşmaları analiz etmek amacıyla, lise tarih öğretmenleri, ders kitabı yazarları ve bakanlık görevlileriyle yapılan görüşmeler bulunur.

The thesis concentrates on a comparative study of the historiography and pedagogy of the Deportation of Armenians, particularly through history textbooks employed by Armenian schools or public schools frequented by Armenian students, in Turkey, Armenia, France and Lebanon. The aim of the thesis is to determine the differences between historiographical approaches, modes of narrative, historical interpretation and contextualization. With the intention of revisiting the question of the correlation between historiography and its use, the thesis attempts to illustrate the complexity of the debate on the politics of transmission. In relation to this objective, the year of 2015, the centennial when the conflicts on historiography and politics over 1915 was characteristically condensed, is specified as the precise period of the research. In order to demonstrate the variety of historiographies according to the different socio-political and ideological contexts, the fieldwork will involve four countries: Turkey for its denialist historiography, Armenia for its affirmative historiography, Lebanon for its libertarian attitude towards minorities, and France for its assimilative position. The research will be carried out at three levels: the present literature on the situation of Armenian communities in the selected countries as the macro-level; the history textbooks utilized in schools attended by Armenians as the meso-level; and the interviews with textbook authors, publishers, history teachers, leaders of Armenian associations as the micro-level.