Misafir mi tehdit mi? Suriyeli göçmenlere yönelik önyargının ayırt edici boyutları

Abstract

Önyargı, bir gruba ve bu grubun üyelerine yönelik, negatif sosyal değerlendirmeler ve tutumlar olarak tanımlanabilir. Önyargı, nedenlerinin basit ve tek boyutlu bir şekilde anlaşılmasının ve açıklanmasının mümkün olmadığı çok boyutlu bir kavramdır. Ayrımcılık ve nefret suçuna ulaşabilen sonuçları itibariyle önyargı, tüm dünyada karşılaşılan yaygın bir sosyal problem olarak kabul edilmektedir. Giderek artan göç hareketleriyle beraber göçmenlere yönelik önyargı, dünya genelinde ciddi seviyelere ulaşmıştır. Sosyal psikoloji literatüründe belirtildiği üzere belirli bir gruba ve grubun üyelerine karşı önyargılı olan kişiler, farklı gruplara karşı da daha önyargılı tutumlar göstermeye eğilimlidir. Diğer bir deyişle, bu kişilerin genel önyargı düzeyleri daha yüksektir. Diğer yandan, belirli bir gruba karşı önyargıyı oluşturan ve sürdüren tarihsel, politik, ekonomik ve toplumsal koşullar başka gruplara karşı beslenen önyargının sebeplerinden farklılık göstermektedir. Bu noktadan hareketle mevcut çalışmada, kişilerin genel önyargı düzeyleri ve önyargının beslendiği faktörler ile son dönemlerde önyargıların hedefi olan Suriyeli göçmenlere yönelik spesifik önyargı düzeyleri ve bu gruba yönelik önyargıyı besleyen spesifik koşullar açıklanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada İstanbul (Suriyeli göçmenlerin en yoğun yaşadığı il) ve Hatay (Suriye ile sınırı ve tarihsel bir arkaplanı bulunan il) illerinde yaşayan ve eğitim düzeyi birbirine yakın olan toplamda 461 kişi yer almıştır. Genel önyargı seviyesinin belirlenmesi amacıyla toplumsal baskınlık yönelimi ve sağ kanat yetkeciliği ölçekleri, spesifik önyargı seviyesinin tespiti amacıyla dış gruplara yönelik tutum ölçeği kullanılmıştır. Ayrıca katılımcıların önyargı seviyelerini etkileyebileceği düşünülen kimlik ölçeği, grupla özdeşleşme ölçeği, bütünleşik tehdit teorisi ölçekleri ve temas ölçeği kullanılmıştır. Gruplar arasında anlamlı farklılıklar bulunup bulunmadığını ortaya çıkarmak amacıyla ki-kare, bağımsız örneklem t–testi ve tek yönlü ANOVA analizleri yapılmıştır. Bu sonuçlara göre, il örneklemleri genel önyargı düzeyleri bakımından birbirlerinden çok farklılık göstermemekle beraber, göçmenlere yönelik önyargıda Hatay örnekleminin anlamlı seviyede daha olumsuz bir tutuma sahip olduğu bulunmuştur. Hem genel önyargı hem de spesifik önyargının yordanması amacıyla çoklu doğrusal regresyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Yapılan analiz sonuçlarına göre genel önyargı, en fazla kimlik algısı değişkenleri tarafından yordanırken; Suriyeli göçmenlere yönelik spesifik önyargı ise gruplararası kaygı ve temasın niteliği tarafından önemli ölçüde yordanmaktadır. Önyargının çok boyutlu yapısını ortaya koyacak şekilde veri toplanan iller arasında ve genel ile spesifik önyargının yordayıcıları arasında bulunan farklılıklar nedenleri ile tartışılmıştır.Anahtar kelimeler: genellenmiş önyargı, göçmenlere yönelik önyargı, Suriyeli göçmenler, toplumsal baskınlık yönelimi, sağ kanat yetkeciliği, dış–gruplara yönelik tutumlar

Prejudice is defined as negative social evaluations and attitudes toward a group or its members. It is a multidimensional concept whose causes cannot be understood and explained in a simple and unidimensional way. Prejudice is accepted as a common social problem all over the world because of its consequences which can end up with discrimination and hate crime. With increasing migration movements, prejudice against immigrants has reached critical levels worldwide. As stated in the social psychology literature, individuals who are prejudiced against a certain out–group and its members, tend to show more prejudiced attitudes toward other out–groups. In other words, these people have higher levels of generalized prejudice. On the other hand, the historical, political, economic and social conditions that create and maintain prejudice against a particular out–group differ from the reasons of prejudice against other out–groups. From this point of view, the present study aims to explain the individuals' generalized prejudice levels and the factors affecting them, along with the prejudice levels against Syrian immigrants who have frequently been targets in this sense, and the specific factors breeding prejudice against the group. A total of 461 people with similar levels of education and residing in Istanbul (the city where most Syrian immigrants live) and Hatay (the city which shares a border and some historical background with Syria) participated in the study. In order to measure generalized prejudice level, the social dominance orientation and right-wing authoritarianism scales were used, while attitudes toward out–groups scale was used to measure specific prejudice level toward Syrian immigrants. In addition, the aspects of identity questionnaire, the identification with groups scale, the integrated threat theory scales and the contact scale that might affect the prejudice levels of the participants were also utilized. Chi-square, independent samples t–test and one–way ANOVA analyses were performed to reveal whether there were significant differences between the groups. According to the results, although the samples from the two cities do not show much difference in terms of generalized prejudice level, it was found that Hatay sample had a significantly more negative attitude toward immigrants. To predict both generalized and specific prejudice, multiple linear regression analyses were performed. The results indicate that whereas generalized prejudice is mostly predicted by the variables related to identity perceptions, the specific prejudice toward Syrian immigrants is mostly predicted by intergroup anxiety and qualitative aspects of contact. In order to reveal multidimensional aspects of prejudice, the differences between the cities where the data was collected, and between the predictors of generalized and specific prejudice were discussed along with their causes.Keywords: generalized prejudice, prejudice against immigrants, Syrian immigrants, social dominance orientation, right-wing authoritarianism, attitudes toward out–groups