İran`da kentleşmeyle birlikte tarihsel dokunun korunması üzerine bir yöntem önerisi

Abstract

IV - ÖZET Son yıllarda tarihi çevre koruma konusu dünyada giderek artan bir önem verilmektedir. Bunda tarihi, mimari mirasın bir kültür devamlılığı ve tarihin gerçek konusu olarak gelecek nesillere aktarılması, amacının yanı sıra, mevcut bir yapı potansiyelinin değerlendirilmesi fikri de önemli rol oynamaktadır. Endüstri devrimi ile ortaya çıkan kentlerdeki artı nüfus, teknoloji ve alan patlamalarının sonucunda toplumsal değişim hızlanmıştır. Özellikle kentlerin es ki kesimlerinde ya da tarihsel dokuları oluşturan mekanlarda köklü dönüşümlerin toplumsal ve mekansal boyutlarının saptanması ile tarihsel dokunun, tarihi çevreyi bozmadan kentle bütünleşecek bir biçimde düzenlenmesi amaçlanmıştır. Üç bölümden oluşan bu denemenin birinci bölümünde, teze adını veren İran kentlerinde, kentleşmenin tüm evrimleri gözden geçirilip bu kentler sosyo ekonomik ve fiziki açıdan incelenmiştir. Birinci Bölümde; Sanayileşme süreci ve.sanayileşme döneminden önceki yapı değişimleri sosyoekonomik ve fiziksel çevre özellikleri açısından irdelenmiştir. Ayrıca iran'ın genel yapısını etkileyen İslamiyet esas alınarak değişimleri belirleme açısından `İslamiyetten Önce`, `İslamiyetten Sonra` olarak iki başlık altında incelenmiştir. İkinci Bölümde; Tahran kentinin, ülke ve bölgesindeki yeri, ülkedeki kentleşme hareketleri yeri incelenerek Tahran kentinin toplumsal, ekonomik ve fiziksel yapı çözümlemesi, makro ölçekten mikro ölçeğe inilerek yapılmıştır. Kente ve kale içi tarihi yerleşim dokusuna ülke ve bölge ölçeğinden girdi oluşturacak veriler saptanmış, ayrıntılı bir biçimde incelenen bölge ve kentin gelişme eğilimleri gözden geçirilerek, daha sonra yapılacak planlamalara girdi olabilecek bilgiler belirlenmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde; tezin sonuçlan tartışılmış ve saptanan sorunlara önce örnek alan için, daha sonra da İran genelinde öneri ve varsayımlar incelenmiştir.

SUMMARY The importance given to the concept of conservation of the historical environment has increased in the last years. Besides the aim of transfering the historic architectural heritaga to the future generation as the real busject of history and as an indicator of the cultural continuity, the purpose of utulizing the existing building potential have played an important role in this process. The social change has gained momentum after the Industrial Revolation due to population population explosion and technological development. This development process has also affected the old parts of the cities. In the meuntime the idea of integrating this historic texture to the city has developed.This study is consisted of three chapters, in the first chapter, `The Stages of Urbanization in Iranian Cities` which is also title of the thesis have been discussed with its socio-economical and physical aspects. The process of industrialisation in Iran and structural transformation in pre-industrial era have also been studied with their socio-economical and physical environmental characteristics in this chapter. Further Islam has been considered as the main factor shaping the general structure of Iran, and thus, the changes in every level have been examined under the subtitles as `pre-lslamic` and '`Islamic`. In the second chapter, the place of Tehran City in its region and in the country and the effect of this city on the urbanization process in Iran have been discussed. The social, economical and physical structure of Tehran City has been analysed from macro to micro level, it has been aimed to provide necessary data for future planning studies by examining the development tendincies of the city and regional levels. In the third and final chapter, the solutions have been suggested for the pointed problems both for Iran in general and for the study area.