Kentiçi ulaşım sistemi içinde yer alan öğeleri tasarımına etki eden kullanıcı davranışlarının araştırılması

Abstract

ÖZET Kentiçi ulaşım çevreleri, hareket halindeki kent yaşamı içinde, insanların öğelerle en sık ilişkide olduğu yerlerdir. Bu yerlerde, insan gereksinimlerini karşılamaya yönelik donatım öğeleri (satış, bildirişim, dinlenme, güvenlik, temizlik, ulaşım, aydınlatma, vb.) bir arada bulunurlar. Bu öğeler farklı kültürde, yaşta ve psikolojik yapılarda insanların gereksinimlerini karşılamak için tasarlanmışlardır. Bu öğelerin planlanmasında en önemli etken tasarım ölçütleridir. Malzeme ve üretim teknikleri, kent yaşamından kaynaklanan sosyal, kültürel özellikler ve en önemlisi insan ihtiyaçlarının karşılanması amacı, tasarım ölçütlerini oluşturur. Çalışmanın giriş bölümünde, birey-öge ilişkisi kapsamında tasarım olgusu kısaca tanıtılmış, sonuç ürüne varma sürecinde gereksinimlerin bilinmesinin, sorun çözümünde en etken yol olduğu belirtilmiştir. Birinci bölümde insan, kentiçi ulaşım ortamında gereksinimlerini karşılamak amacıyla, uygun nesneyi kullanan olarak tanıtılmış, günlük yaşamı genel davranış ve durumlari belirtilmiştir. VIIDaha sonra, insan amaçları ve eylemlerinin zaman içinde değiştiği ve bu değişikliklerin kişilere, toplumlara ve bunların kültür seviyelerine bağlı olduğu, gelişmeler sonucunda davranışların da değişime uğradığı belirtilmiştir. Davranışlara yönelik amaç ve eylem sıralaması yapılırken, gereksinim ve isteklerin davranışlara yön veren etkenler olduğu belirtilmiştir. İnsanların davranışta bulunurken, içinde bulunduğu toplumun kurallarına uyma gerekliliği de açıklanmıştir. Birey davranışlarının, algılama yeteneğine bağlı olduğu, bunun da bireyin kültür, eğitim ve tanıma yapısıyla ilişkisi belirtilmiştir. Kentiçi ulaşımında, insan yoğunluğunun etkisi sonucu davranışlardaki değişiklikler, bu yoğunluk içinde bireyin durumu ve kişisel uzaklık ile bölge savunusu kavramları açıklanmıştır. Ayrıca gereksinim tanımı yapılarak genel insan gereksinimleri gruplandırılmıştır. İkinci bölümde, kentiçi ulaşımında çevre tanımı ve buralardaki çevre kurucu öğeler ele alınarak örnekler gösterilmiştir. Zaman içinde değişen davranışların tasarıma etkisi belirtilerek, değişim sürecinin gün geçtikçe artmakta olduğu ve tasarım öğelerinin daima yenilenmesi gerekliliği açıklanmıştır. Gene bu bölümde, teknolojinin bu değişen ihtiyaçlara paralel olarak geliştiği ve bu gelişimin sağladığı yararlar yanında doğa karşısında olumsuzlukları da belirtilmiştir. VIIIDaha sonra da davranışlar ile tasarım olgusunun karşılıklı etkileşim içinde bulunduğu; tasarımın davranışlara, davranışların ise tasarıma etken oluşturduğu açıklanmıştır. Sonuç bölümünde ise, kentiçi ulaşım çevrelerindeki öğelerin tasarımı için gerekli öneriler sunulmuştur. IX