Tarih boyunca Galata-Beyoğlu kurgusunun gelişimi ve XIX.yy. otellerinin bu gelişime etkileri

Abstract

ÖZET `Tarih Boyunca Galata-Beyoğlu Kurgusunun Gelişimi ve XIX. yüzyıl Otellerinin Bu Gelişime Etkileri` başlığı, yüksek lisans çalışmamın adını ve konusunu oluşturmaktadır. İstanbul kadar eski bir tarihe sahip olan Beyoğlu'nun oluşumunu etkileyen sosyo-ekonomik faktörlerin bina bazında yerleşime yansımasını incelemek amacıyla başladığım araştırma, kısa zaman içinde, tez konumu da kapsayan XIX. yüzyıl otelleri kısmında bir dönüm noktasına ulaşmıştır. Sefaretlerin Galata' dan doğan Beyoğlu yerleşimini yönlendirmeleri gibi, yeni kurulan otellerin de XIX. yüzyılda Taksim yönünde gelişmekte olan Pera'yı şekillendirdikleri ortaya çıkmıştır. Bu durumda tezimin adında bir genişletme yapılarak içeriğinin yeni bulgulara göre gözden geçirilmesi söz konusu olmuştur. Araştırmam üç bölümden oluşmaktadır. Her bölümde verilen sözlü bilgiler, gravür ve fotoğraflara dayanılarak çıkartılan harita ve krokilerle görsel olarak desteklenmiştir. Birinci bölümde, Galata-Beyoğlu yerleşiminin başlangıcından günümüze gelişimi ile geçirdiği yapısal ve mekansal evreler anlatılmakta; bölgenin İlkçağ'dan bugüne kadarki kent kurgusu -dini binaların insan yerleşimleri hakkında müsbet kanıtlar getireceği tezine dayanarak- çeşitli yazılı ve çizili kaynaklardan elde edilen dağınık bilgilerin yorumlanmasıyla haritalar şeklinde ortaya konmaktadır. İkinci bölümde, Beyoğlu'nun ortaya çıkışı konu alınmıştır ve bu yerleşimin dört ana bina tipi -sefaretler, dini binalar, eğitim binaları ve konutlar- etrafında gelişerek şekillendiği anlatılmaktadır. Bu binaların yoğunlaştıkları bölgeler çizim krokileri ile gösterilmektedir. Üçüncü bölümde, günümüzdeki eklektik Beyoğlu'nun kurulduğu dönemi başlatan XTX. yüzyıl `Grand Hotel` geleneğinin ortaya çıkışı, gelişimi ve etkileri, Avrupa ve Osmanlı İmparatorluğu'nun bu yüzyıldaki bilimsel, ekonomik ve sosyo-kültürel değişiminin karşılaştırmalı olarak ele alındığı bir XDC. yüzyıl fonu üzerinde ortaya konmaktadır. Bölümün sonunda ise bu otellerin Beyoğlu kurgusuna getirdikleri gelişim harita ve krokilerle görselleştirilmektedir. Ek kısmında, ele alınan bina tiplerinin tarihsel dönemler içinde dağılımlarını gösteren grafikler yer almaktadır. Sonuç bölümünde, Bizans devrinden Cumhuriyete kadar yaşanan siyasi gelişmelerin Galata-Beyoğlu kurgusundaki etkileri ve XIX. yüzyılın getirdiği değişimin bölge üzerindeki sonuçları anlatılarak iki semtin de gelişimindeki paralelliklere değinilmekte; bu gelişimde XIX. yüzyıl grand-hotellerinin rolü açıklanmakta; ele alınan bina tiplerinin tarihsel dağılımı grafiklerle verilmekte; Karaköy-Azapkapı sahilinden başlayan gelişim hattı ve niteliği şematize edilmektedir. VIII

RESUME `Le developpement historique du tissus urbain de Galata-Pera et les influences des grands-hotels du XIX? siecle sur cette progression` forme le titre et le sujet de mon etude. J'ai commence a mes recherches avec le but d'etudier la croissance de Pera dans la direction des reflexions des facteurs economiques et sociales sur l'etablissement du quartier. L'apparition et l'accroissement des grands-hotels du XDS siecle furent un tournant dans cette recherche. De la maniere des ambassades occidentaux dont la direction a influence l'habitation de Galata vers Pera, ces noveaux hotels aussi ont guide la progression de ce quartier vers Taksim a la fin du XD3- siecle. Mon etude est formee de trois parties. Dans chacune de ces parties les informations donnees sont soutenues par des cartes et des croquis etablis des gravures et des photographes. A la premiere partie, on explique le developpement de Galata-Pera, les phases de l'organisation de l'espace et des batiments depuis leur etablissement; on pose la progression dans le tissus urbain de l'antiquite a nos jours en forme des plans dresses des informations repandues et confuses. A la deuxieme partie, l'etablissement de Pera est prise comme sujet. On y exprime la formation de cette habitation autour de quatre types d'edifices: ambassades, temples, batiments scolairs et residences. On demontre les regions denses de ces edifices par des plans et des croquis. A la troisieme partie, le sujet est l'apparition, le developpement et les influences des grands-hotels du XDS siecle oil Pera eclectique de nos jours est etabli. Cette cause est instruite sur un fond de XBC'f siecle coi on explique la progression scientifique, economique, sociale et culturelle de l'Empire Ottoman en comparaison de l'Europe. A la fin on visualise l'influence de ces edifices sur le developpement du tissus urbain par des plans et des croquis. A l'appendice, se situent des graphiques montrant la distribution dans divers epoques historiques des edifices etudiees. A la conclusion, on explique l'influence des aspects politiques de l'epoque Byzantine a l'epoque Ottomane sur le developpement de Galata et de Pera; on tire l'attention au parallelisme dans Phistoire des deux quartiers; on cite le röle des hotels du XIX? siecle sur ce developpement; on donne la disrtibution historique des edifices etudiees et on schematise la direction de developpement du quartier des cotes de Karaköy-Azapkapı a Taksim et puis â Büyükdere. Arch. M. BASLO IX