Buca sivil mimarlık örneklerinin incelenmesi ve benzer mimari özellikler taşıyan yerleşmeler ile karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışmada, Buca sivil mimarlık örnekleri incelenerek benzer özelliktik gösteren yerler ile karşılaştınlmıştır. İzmir'in 9 km. güney doğusundaki Buca, yakın tarihimizde'bir Rum köyü olarak karşımıza çıkmıştır. İzmir'e konumu itibarıyla hayli kör bir noktada kalması ve transit yollara olan uzaklığı, fiziki yapısının korunmasında etkili olmuştur. Buca mimarisi eşdeğer özellikler gösteren diğer örneklerine nazaran korunmuş yapısıyla öne çıkmaktadır. Araştırmamızın ana konusu, yerli Rum halkının oluşturduğu mimari yapıdır. Bu mimarinin, yöresel, iklimsel ve yaşam kültürünün gerektirdiği, saf ve özentisiz yapısı,duruluğu, fonksiyonel plan özellikleri dikkat çekicidir. Öte yandan Levantenlerin oturduğu köşklerin özentili ve üslup yönelimli tutumuda Buca mimarisinin diğer bölümünü oluşturmaktadır. Araştırmanın son bölümünde ise, Batı Anadolu'nun diğer yerleşmelerinde yaşayan Rum halkın oluşturduğu mimari, Buca örneği ile karşılaştırılarak ortaya konulmuştur. Bu karşılaştırmada mimari özelliklerin yanısıra, Batı Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde yaşryan Rum halklarının tarihsel, sosyal ve kültürel özellikleride irdelenmiştir. Karşılaştırmaya konu olan kentlerin seçiminde, o yerleşimdeki demografik yapının, çoğunlukla Rum halkı tarafından oluşturulması özelliğine dikkat edilmiştir.Bu özelliği başta Buca olmak üzere, Ayvalık,Cunda adası ve İzmir'in baza bölgelerinde görmekteyiz. Çeşme kentinin demografik yapısı içersinde yer alan Rum ve Türklerin etkileşimi ise diğer yerleşmelerin aksine, kent mimarisi üzerindeki Osmanlı-Türk etkisini gösteren bir örnek olarak araştırmada yerini almıştır.n Dört ana bölümden oluşan tezin,birinci bölümünde; İzmir ve Buca'nın sosyal ve mekansal özelliklerin oluşumunda etkin rol oynayan iklimsel ve topograflk özellikler ortaya konulmuş, demografik ve ekonomik yapı incelenmiştir. ikinci bölümde; Yerleşimin tarihi İzmir kenti ile birlikte tarihsel süreç içinde incelenmiş, geüşimini etkileyen tarihsel faktörler belirlenmiştir. Buca1 nın tarihi hakkında az sayıda bilimsel çalışmanın bulunması nedeniyle, gezginlerin Buca hakkında yazdığı izlenimler ikinci bölümün sonuna eklenmiştir. Üçüncü bölümde; Buca sivil mimari örnekleri incelenmiş, kentsel doku, plan ve cephe tipolojileri ve mimari elemanların özellikleri belirlenmiştir. Buca kent dokusu içersinde yer alan az sayıdaki Levanten köşkleri ve dini yapılar, sivil rnimarlık örneklerinden ayn olarak, anıtsal yapılar bölümünde örneklerle ortaya konulmuştur. Dördüncü bölümde; Batı Anadolu'daki diğer yerleşmelerde yaşayan Rum halkların tarihsel geçmişi ve demografik yapılan incelenmiş, Buca ile benzer özellik gösteren yerleşmelerin iklimsel, topografik özellikleri irdelenmiş, kent dokuları, plan ve cephe özellikleri örnekler verilerek karşüaştınlmıştır. Buca ve benzer özellik gösteren Rum yerleşmelerinde belirlenen özellikler, sonuç bölümünde genel olarak ortaya konulmuştur.