Geleneksel Karadeniz ahşap konut yapım yönteminin çağdaş teknoloji açısından değerlendirilmesi

Abstract

VI genel bilgi ve kavramlar anlatılmış, geleneksel olarak kullanılan yapı malzemeleri ve özelliklerinin neler olduğu açıklanmıştır. Ahşap malzemenin bölgede yöresel olarak işlenme şekillerinden bahsedildikten sonra günümüze kadar gelen geleneksel ahşap yapıların çevre ve dış etkilerle bölgelere göre şekillenişi ile sistemleri arasındaki farklılıklar ve benzerlikler anlatılmıştır. Bu bölümün içeriğinde bölgenin özellikle malzeme ve doğal çevre koşullarıyla bütünlük gösteren kırsal kesimindeki geleneksel ahşap yapı sistemleri incelenmiştir. Bu incelemede ahşap yığma, ahşap karkas ve karma sistemlerin kuruluş prensipleri, Doğu, Orta ve Batı Karadeniz'deki dağılımı hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde; Karadeniz bölgesinin sahip olduğu ve ahşap malzemenin hammaddesini oluşturan orman varlığının potansiyeli incelenmiştir. Birinci kısımda, genel olarak orman politikası irdelenmiş, kereste sanayii ve üretimi hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca çağdaş malzeme üretim yöntemleri anlatılmıştır. İkinci kısımda, bölgedeki ahşap malzemenin yerini alan diğer yapı malzemeleri ve yapım yöntemlerinin genel durumları hakkında açıklamalar yer almıştır. Ayrıca bölge halkının ahşap malzemeden uzaklaşma sebeplerine değinilmiştir. Dördüncü bölümde; dış ülkelerin geleneksel ahşap yapım sistemleri hakkında genel bilgiler verilerek, ülkeler arasındaki benzerlik ve ayrılıklar açıklanmaya çalışılmıştır. Karadeniz Bölgesinin seçilen ülkelerden İngiltere, Japonya, Orta Avrupa ve Kuzey Avrupa ülkeleriyle ahşap potansiyelinin yoğunluğu, iklim açısından yakınlığı ve ayrıca Japonya ile de deprem olgusu gibi ortak özellikleri bulunmaktadır. Japonya ve İngiltere'nin de bir ada ülkesi olarak geleneklerine son derece bağlı olması da ayrı bir ortak yandır. Beşinci bölümde; çağdaş ahşap konut üretiminde günümüzde kullanılan sistemler ve tasarım kriterleri hakkında bilgiler sunulmaktadır. Dikme-kiriş sistemiyle başlayan, daha sonra 20.y.y. başında göçler yüzünden ortaya çıkan Amerika'daki konut açığının kapanması için geliştirilen balloon çerçeve sistemler, İngiltere ve İskandinavya ülkelerinde kullanılan platform çerçeve sistemler ile her iki sistemin karması olan modifiye çerçeve sistemlerin sistem kuruluşları, yapım kriterleri ve aralarındaki farklar bu kısımda anlatılmış, geleneksel sistemlere uygunluğu ve seri üretimi konusundaki avantajlarından bahsedilmiştir. Bu bölümde ayrıca Türkiye'de çok az örnek olması nedeniyle çağdaş ahşap yapım sistemleriyle ilgili bu konuda sadece İstanbul, Beykoz'da yapılan iki uygulamadan bahsedilmiştir. Altıncı Bölümde; geleneksel yerli ahşap sistemlerle, çağdaş ahşap sistemler arasındaki farklılıklar, strüktür, ısı yalıtımı, yangın ve dayanıklılık açısından gözden geçirilmiştir. Sistemler irdelenerek yapılan değerlendirmede geleneksel yerli sistemlerin doğal ve çevreselvıı koşullar altında gösterdiği direncin çağdaş sistemlere göre yetersizliği gözlemlenerek anlatılmıştır. Ahşap malzemenin en çok tenkit edilen olumsuz tarafının yangına dirençsizliği olduğunun açıklanmasına karşılık, çağdaş strüktürlerdeki yangın emniyetinin bu konuyu da çözümlediği saptanmıştır. Dayanıklılık suni metodlarla (emprenye) çok daha farklı şekilde sunularak arttırılmıştır. Yedinci bölümde şu gerçek vurgulanmıştır; Türkiye şartlarında, ahşap strüktür geleneksel olarak oluşumundan bugüne kadar gelişi sırasında gösterdiği gelişimi ve geldiği üst noktayı son dönemlerde diğer yapı sistemlerine (kargir-betonarme) bırakarak yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Oysa Türk ailesinin büyük çoğunluğunun istediği ve yaşam tarzı olarak özdeşleştiği az katlı, bahçeli evlerin yapılışına olanak tanıyan ahşap strüktür, ekonomik olarak uygunluğunun yanında ülkemizin büyük bölümünün içinde bulunduğu deprem kuşağı ve depreme dayanıklı yapılar için en uygun sistemdir. Bu olgudan hareketle ülkedeki ahşap stüktür geleneğinin modernize edilerek yerel koşullara yanıt veren çağdaş ahşap yapı malzemeleri ve sistemlerinin geliştirilmesi ve özendirilmesi gereği ifade edilmiştir.

VIII SUMMARY The purpose of this thesis is to examine the changes and development of the traditional timber building techniques widely used throughout Northern Anatolia (the Black Sea region) from their beginnings up until today, and to investigate possible ways of a more efficient use of timber as well as a technological adaptation suited to modern-day requirements. The reason why this particular region was selected for the study is the wealth of examples for traditional timber structures and the variety of woodworking techniques to be found in the region, which have been shaped by the region's culture, terrain, climate and socioeconomic structure. Efforts have been made to restrict this study to the structural design of the examined edifices, and to determine the starting points of different construction systems. Moreover, a comparative study of building practices in other countries with a strong tradition of timber building (Japan, Great Britain, Central and Northern Europe) has been conducted, and the main similarities and differences in building techniques have been established. Another reason for selecting this topic was that timber is a natural and organic material very flexible in use, easily adaptable to modern structures, and abundantly available in the region. What further caused this study was that although timber as a material and as a building technique today still plays an important role economically, there has not been a comprehensive study of this subject-matter. The program that has been drawn up for the evaluation of the data determined along these lines consists of seven chapters. In the first chapter, the aim and contents of this study are presented, along with an overview of the relevant literature, and the necessity for such a study is expounded. The second chapter is made up of two sections. In the first section, the physical and social structure of the Black Sea region is investigated, and the stages of development this structure underwent under the influence of the changing cultural groups inhabiting the region in the course of history are laid out. This section included a review of the interdependencies between the way the regional people settled and the natural terrain, climate and transportIX conditions prevailing in the region, a description of the resulting cultural differences, and an overview of the economic opportunities available. In the second section, general information on building in the region is given, basic building concepts are explained, and the traditional building materials and their particular features are dealt with. Local variances in the region's traditional woodworking techniques and wooden structures, caused by different environmental conditions and external influences, are described with their differences and similarities. In particular, traditional timber building systems in the rural areas are examined within the context of material availability and natural environment, and different building principles such as massive wooden structures, structures with a wooden skeleton, and mixed systems are presented together with information on their distribution in the Eastern, Central and Western parts of the Black Sea region. In the third chapter, the potential of the forests of the Black Sea region, which form the raw material resource for timber building, is examined. The first section contains an overall view of forestry politics, also providing fundamental data about the timber industry and production, together with a description of modern production methods. The second section takes a look at the other building materials that have replaced timber, and at the state of the general building methods, giving clues on what led the regional population to abandon timber as a building material. In the fourth chapter, general information is given about the traditional timber building systems we can find in foreign countries, and on their differences and mutual features. The countries selected for examination, Great Britain, Japan, and the countries of Central and Northern Europe bear resemblance to the Black Sea region in terms of the abundant availability of timber, the climate, and - with respect to Japan - the seismic activity present. Moreover, Japan and Great Britain resemble each other in being very attached to tradition due to the fact they are island states. The fifth chapter contains information on the systems and design criteria applied in modern- day timber house construction. Whereas at first a post-and-beam system was used, the housing shortage in America following the immigration waves at the beginning of the 20th century led to the development of the balloon framing. On the other hand, platform framing is used in Great Britain and the Scandinavian countries. The differences between those systems and their synthesis, the modified framing systems, in terms of structure and building criteria, as well as their suitability to traditional systems and their advantages for serial production aredealt with in this chapter. Since there are very few examples of modern timber building systems in Turkey, only two applications in Istanbul - Beykoz are presented here. In the sixth chapter, traditional local and modern timber building systems are compared in terms of their structural design, thermal insulation, fire-resistance, and durability. The assessment shows that the traditional local building systems are inferior to modern systems when it comes to resistance to natural and environmental conditions. Whereas the most criticized feature of timber used to be its vulnerability to fire, the problem of fire safety has been solved in modern structures. The durability of wood has been vastly improved by using synthetic methods such as impregnation. The seventh chapter stresses the simple truth that under the conditions prevailing in Turkey, traditional timber structures have long passed their zenith, and with the increasing predominance of other construction systems such as masonry and reinforced concrete, timber building has become all but extinct. Yet timber structures are most suitable for building low- rise houses with gardens which most Turkish families would prefer and which would most agree with their lifestyle, apart from their stability in the face of earthquakes that a large part of Turkey is endangered by. Starting from this assumption, it is concluded that the timber building traditions of our country need to be modernized, and modern wooden building materials and systems adapted to local requirements need to be furthered and promoted.