İstanbul metropoliten alanında sanayi yer seçimlerinin irdelenmesi (Örnekler: İkitelli O.K.S.B., Dudullu O.S.B., Çerkezköy O.S.B.

Abstract

ÖZET Kentlerin oluşumu ve günümüze kadar geçirdiği evrim, bir bakıma, insanlık tarihini yansıtır bir gelişim sürecidir. Tan m in başlaması insanların belli bir yerde yo ğunlaşmasını sağlarken, artı ürünün oluşması da kentlerin ortaya çıkışını nedenlemiştir. Kentler köklü dönüşümü Sanayi Devrimi ile yaşamıştır. Sanayi Devrimi ile oluşan `Sa nayi kenti`nin evrimleşmesiyle metropoliten kent oluşmuştur. İstanbul kenti de, bu tarihsel süreç' e koşut olarak gelişmiştir. Ancak, İstan bul'un metropoiitenleşme sürecine girişi, gelişmiş ülkelerdekilerin aksine, sanayi ken ti/sanayi toplumu evrimini yaşamakta olan bir kentsel yapı üzerinde başlamıştır. Kent 1960 M arda girdiği metropoiitenleşme sürecine ilişkin aşamalardan geçerek günümüzde ki `megapol` boyutuna erişmiştir. Sanayi, kentin gelişimi ve biçimlenişinde temel belirleyicilerden en önemli- sidir. Sanayi yer seçimlerinin hem üretimde ekonomiklik, verimlilik ve rantabilitenin sağlanması, hem de kentsel gelişimin sağlıklı yürümesi bakımından önemi vardır. İstanbul'un makroformunun oluşumunda sanayi'nin önemli oranda etkinliği olmuştur. Bu çalışma ile, İstanbul Metropoliten Alanında sanayi'nin gelişiminin kentsel mekanın oluşumu ve biçimlenişine olumlu ya da olumsuz etkilerinin neler olduğu be lirlenmeye çalışılmıştır. Bunun yanında, çok yönlü bir bakış açısıyla ve çeşitli etmenlere bağlı olarak yer seçimi yapılmasına dönük bir sanayi yer seçimi modeli geliştirilmiş ve İkitelli Organize Küçük Sanayi Bölgesi, Dudullu Organize Sanayi Bölgesi ile Çerkez köy Organize Sanayi Bölgesi geliştirilen bu yer seçimi modeline bağlı olarak irdelen miştir. Yedi bölümden oluşan bu çalışmanın birinci bölümünde, konunun ele alını şı, konuya yaklaşım ve yönteme ilişkin düşüncelerin ortaya konduğu `giriş` yer almak tadır. İkinci bölümde, kentlerin doğuşundan metropoliten kente varıncaya değin kentsel gelişme; gelişmiş ve azgelişmiş ülkeler bakımından incelenmiştir. Üçüncü bölümde: sa nayi kavramı ve sanayinin yapısı çeşitli yönlerden değerlendirilmiş; sanayinin tarihselsüreçteki gelişimi anlatılmış ve sanayi çeşitli yönlerden sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölümde Türkiye'de sanayileşme süreci ve sanayinin yer seçimini yönlendi ren politikalar ortaya konmuş ve ülke mekanında oluşan sanayi yerleşme biçimleri an latılmaya çalışılmıştır. Beşinci bölümde, İstanbul kentinin, doğuşundan günümüze değin yaşanan süreçte, geçirdiği değişim ve günümüz İstanbul'unun oluşumundaki etkenler incelenmiş ve İstanbul'un ülke ekonomisindeki yeri, ekonomik ve sosyal yapısı çeşitli sayısal verilere dayalı olarak ortaya konmaya çalışılmıştır. Altıncı bölümde sanayi yer seçimi konusu çeşitli yönleriyle incelenmiş; irdelemeye esas olacak yer seçimi etmenleri ve nitelikleri belirlenmiş; ardından İstanbul kentine ilişkin değerlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır. Yedinci bölümde, belirlenen yer seçimi etmenlerine göre İkitelli Organize Küçük Sanayi Bölgesi, Dudullu Organize Sanayi Bölgesi ve Çerkezköy Organize Sana yi Bölgesi'ne ilişkin değerlendirme yapılmıştır. Sonuç bölümünde ise, çalışmanın daha önceki bölümlerinde verilen bilgilere dayalı olarak değerlendirmeler yapılmıştır.

SUMMARY Emergence and evolution of cities up to-date, is a way, is the reflection of the development of history of mankind. While agriculture has caused the first human settlements, surplus in production process has become the `rai son d'etre` of cities. The cities in principle, have gone through a radical transformation with the introduction of Industrial Revolution. Thus the emerging `Industrial City` has evolved to `Metropolitan City` in the cause of time. City of Istanbul, too, had displayed similar features in historical process. However, so-called metropolitanization process of Istanbul-opposite to the cities in developed world- has started on an urban sturcture where industrial city as well as industrial society were already in force. Hence, the city has reached to dimension of `megapol` passing through the stages of metropolitanization process. Industriy is the most important basic determinant in the developmend and formation of the cities. The selection of indistruial location is of great importance both in the economics, productivity and reutability of production as well as a healthy development. In the progress of macroform of Istanbul, the Industry had an important role. In this study,efforts are made to indicate and find out both positive and negative impacts of industry within Istanbul Metropolitan Area. Besides this with a multiple view point and on the basis of various factors a model for the selection of industrial locations is developed and the industrial locations at İKİTELLİ, DUDULLU and ÇERKEZKÖY are invastigated according to this mentioned model. This thesis consists of seven chapters. First chapter deals with approach to the topic, and views concerning methodology that took place under `Introduction`.Second chapter, the emergence of cities throughout the history up to the period of metropolitan city both in developed and less developed nations. In Chapter 3, consept and structural characteristics of industry are evaluated, development process of industry as well as classification of it are explained Chap 4, Industrialization Process in Turkey and politics coverning the locational selections are treated in nation-vide scale. In Chapter 5, the historical developmen process of city of Istanbul is studied by analyzing the factors having influences in that process. Furthermore, the place of Istanbul in economic life of Turkey as well as city's socio-economic structure are displayed by providing the statistical data. In 6th Chapter, Industrial location and its selection as a topic is treated throughly by indicating the factors which have impacts of this selection process. Then evaluation is attempted on the basis of above named factors. Seventh Chapter deals with İkitelli, Dudullu and Çerkezköy, industrial areas according to the model developed for the evaluaiton of selection factors. In conclusion general evaluation of antire thesis in handled on the basis of all the information that are provided throughout the thesis.