Türkiye`de planlamaya kentsel siyaset çerçevesinde bir yaklaşım

Abstract

ÖZET Kentsel planlamanın çağdaşlaştınlmasma katkıda bulunmak amacını taşıyan bu araştırmada, Türkiye'de imar planlaması ile sınırlanarak teknik bir hizmet düzeyine indirgenmiş olan mevcut kentsel planlama anlayışının yetersizliği öne sürülmekte ve kentsel siyaset ile bütünleşerek çağın gerektirdiği yeni mekanizmalarla donatılan çağdaş kentsel planlama anlayışının gerekliliği savunulmaktadır. Bu araştırma geniş kapsamlı kuramsal bir çalışmadır. Araştırmanın yönü ve ana akışı en başta belirlenmiş olmakla birlikte, içeriğinin detaylandınlması araştırma geliştikçe gerçekleştirilmiştir. İlk iki bölümde, ağırlıklı olarak, retrospektif açılımlara ve mevcut durumun analizine yer verilirken, Üçüncü Bölüm' de giderek prospektif zemine kayılmaktadır. Dördüncü Bölüm'de ise, bu zeminde ortaya konan düşünsel temeller üzerine inşa edilebilecek önerilerden örnekler verilmektedir. Kentsel planlamanın kentsel siyaset ile bütünleşmesinin gerekliliğinin kanıtlanması için, öncelikle, kentlerde mevcut durumun ortaya konması ve bu tablo içinde siyasal boyutun öneminin vurgulanması gerekmektedir. Kentlerimiz; tarihsel süreç içinde ve ekonomik, sosyo-kültürel gelişmelerin sonucu olarak ortaya çıkmış olan kronikleşmiş sorunların yanısıra, çağdaş kentsel gelişme dinamiklerinin kentsel sisteme eklenmesine bağlı olarak gelişen yeni sorun kaynaklarını da bünyesinde taşımaktadır. Kuşkusuz, çağdaş kentsel gelişme dinamikleri, sadece sorun kaynaklan olarak değü, yeni mekanizmalara işlerlik kazandıracak potansiyele sahip olmaları bakımından da önem taşımaktadırlar. Ancak, somut göstergelerle ortaya konan kentsel gerçekler, geleneksel kentsel planlama anlayışının ve mevcut planlama sistematiğinin, siyasal boyutlu kentsel sorunların çözümünde, yeni olanakların yaratılmasında ve giderek kalabalıklaşan kentsel planlama sahnesinde müzakerelerin ve siyasal nitelikli ilişkilerin yönlendirilmesinde yetersiz kaldığım göstermektedir. Kentsel planlama sürecinin bilimsel anlamda siyasallaştınlamamış olması ise, yasa dışı unsurların, toplumumuzun himaye altına alınma eğilimini ve kentsel sorunların tepkisel siyasete uygun yapışım kullanarak, planlama kurumunu `kirli siyasef'in aracı haline getirmelerine neden olmaktadır. Çağdaş planlama anlayışının, bu tür oluşumlara olanak veren belirsizlikleri ortadan kaldırmayı hedef alması gerekmektedir. IBu araştırmada, mevcut planlama anlayışının alternatifi olarak savunulan çağdaş kentsel planlama anlayışı, toplumun kentsel gelişmelere ilişkin beklentilerinin kamu yararı eleğinden geçmiş ifadesi olan kentsel politikalara dayanan, kentsel yapınm sunduğu olanakları ve sınırlayıcıları gerçekçi biçimde tanımlayan, kentsel gelişmelerde rol alan bütün aktörlerin yasal süreçlerde görüşlerini savunmasına ve müzakerelere katılmasına olanak sağlayan, bu tartışma ortamınm düşünsel zenginliğini planlara taşıyan bir planlama anlayışıdır. Bu anlayışın kurumsallaşabilmesi içki, yeni mekanizmaların kentsel sisteme eklenmesi gerekmektedir. Söz konusu mekanizmaların düşünsel temellerinde iki çağdaş oluşum öne çıkmaktadır. Bunlar piyasa ekonomisi ve demokratikleşmedir. Kentsel siyaset ile bütünleşen kentsel planlamanın, piyasa ekonomisi ve demokratikleşmenin gereklerine göre yapılanarak, çözümsüzlüklerin ortadan kaldırılmasına, çağdaş kentin gereksinimlerinin karşılanmasına ve kentlerimizin küresel şebekelerde rekabet edebilme gücünü kazanmasına olumlu katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Anahtar Sözcükler: Çağdaş Kentsel Planlama Kentsel Siyaset Kentsel Politika Planlama ve Piyasa Ekonomisi Planlama ve Demokratikleşme II

SUMMARY In this study, which targets making a contribution to bringing the urban planning to a contemporary formation, it is argued that the present status of urban planning approach in Turkey which has been simplified to the form of a technical service, is insufficent and there is a need for a modern urban planning approach which is armed with new contemporary mechanisms and which is integrated with urban politics. This research is a wide-scoped conceptual study. Although the direction and the main stream of the study has been identified at the outset, the branching of the concepts has been formalized during the study. In the first two parts, discussions center on the retrospective expansions and the analysis of the present situation, whereas in the third part, the discussion focuses on the prospective grounds. In part four, the recommendations which are constructed on this conceptual basis are presented with examples. To demonstrate that it is necessary to integrate urban planning with urban politics, the present status of the cities and the importance of the political dimension in this overall picture should be emphasized. Our cities, besides the chronic problems which have evolved over the years as a consequence of the economic and the socio-cultural developments, also carry in their body the burden of new sources of problems originating from the addition of the modern city development dynamics to the urban system. Undoubtedly, the modern urban development dynamics are important not only as sources of problems but also as platforms with potential to enable the new mechanisms functional. However, the urban realities shown by visible indicators, show clearly that the traditional urban planning approach and the present planning systems are insufficent in solving the urban problems with political dimensions, in creating new remedies, and in guiding the negotiations and relations with a political nature in a platform of urban planning which is getting ever-crowded. The fact that the process of urban planning process has not yet been scientifically politicized causes the outlawed influence groups to use the planning institution as a tool for `dirty politics` by making use of the shelter-seeking tendency of the people and the structure of urban problems which readily accommodate reactive politics. It is clear that the mcontemporary planning approach should target eliminating the uncertainties which nest this sort of evolutions. The contemporary urban planning concept, presented in this study as an alternative to the present planning approach, is one which is based on urban policies which are expressions of the expectations of the public regarding the urban development filtered through public good, one which defines the offerings and boundaries of the urban structure in a realistic fashion, one which allows all actors in urban development to discuss their views in the proper time frame and one which carries these conceptual domain to urban plans. For institutionahzation of this approach, addition of new mechanisms to the urban system is necessary. In the conceptual foundations of these mechanisms, there are two contemporary principals: market economics and democratization. It is proposed that, urban planning integrated with urban politics will present contributions to bring solutions to the present problems, to meet properly the needs of the modern cities and to enforce the competitiveness of our cities in global networks by having them structured for the needs of market economics and democratization. Key words: Contemporary Urban Planning Urban Politics Urban Policy Planning and Market Economies Planning and Democratization IV