Kahramanmaraş şartlarında yetiştirilebilecek makarnalık buğday (Triticum durum) çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Kahramanmaraş şartlarında, yöreye uyum sağlayabilecek makarnalık buğday (Triticumdurum Desf.), çeşitlerinin belirlenmesi amacıyla, verim ve verim unsurlarının birlikte ele alındığı bu çalışmasa, elde edilen sonuçları aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür; 1-Çeşit ve hatların bitki başına kardeş sayısı 1,0 ile 2,3 arasında değişim göstermiştir.Bitki başına kardeş sayısı bakımından çeşit ve hatlar arasındaki farklılıkların istatistiki olarak önemsiz olduğu belirlenmiştir.Bitki başına kardeş sayısı, en az Maxcali-75 çeşidinde en yüksek Yav `S`/H. Red hattında tespit edilmiştir. 2-Metrekaredeki çıkış sayısı çeşit ve hatlara göre 249 ile 485 arasında değişim göstermiş, metrekaredeki çıkış sayısı bakımından çeşit ve hatlar arasındaki farklılıkların istatistiki olarak önemli olduğu belirlenmiştir. (p<0,01).Metrekaredeki çıkış sayısı, Yavaros -75 çeşidinde en az Gediz-75 çeşidinde en fazla olmuştur. 3-Çeşit ve hatların bitki boyu 69 ile 124 cm arasında değişmiş, bitki boyu bakımından çeşit ve hatlar arasındaki farklılıkların istatistiki olarak önemli olduğu sonucuna varılmıştır.(P<0,01).Bitki boyunun Yavaros-75 çeşidinde en düşük, köy çeşidinde en yüksek olduğu tespit edilmiştir. 4-Çeşit ve hatların başak uzunluğu 6,49 ile 9,91 cm arasında değişim göstermiş, başak uzunluğu bakımından çeşit ve hatlar arasındaki farklılıkların istatistiki olarak önemli olduğu belirlemiştir.(P<0,01)Başak uzunluğu Chen `S` hattında en kısı Köy çeşidinde en uzun olmuştur. 5-Çeşit ve hatların başaktaki başakcık sayısının 18 ile 24 arasında değiştiği, çeşit ve hatlar arasındaki farklılıkların istatistiki olarak önemli olduğu75 belirlenmiştir (P<00,1). Başaktaki başakçık sayısı, Köy çeşidinde en az Gediz -75 çeşidinde en yüksek olarak tespit edilmiştir. 6- Başaktaki dane sayısı bakımından çeşit vs hatlar arasındaki farklılıklar istatistik! alarak önemli olmuş, 29,1 ile 61.8 arasında değişmiştir (P<0.01) Başaktaki dane sayısı, Köy çeşidinde en as, Gediz-75 çeşidinde en çok olmuştur. 7- Çeşit ve hatların başaktaki dane sayısı, 1,630 ile 3,170 g arasında değişmiş, çeşit olarak farklılıkların istatistiki belirlenmiştir (P<0.01). Başaktaki dana ağırlığı Köy çeşidinde en düşük,Gediz -75 çeşidinde en yüksek olmuştur.8-Bin dane ağırlığı çeşit ve hatlara 39,94 ile 54,02 g arasında değişmiş, çeşit ve hatlar arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli olmuştur.(P<0,01) Altar-84 çeşidinin başaktaki dane ağılığı en az, Stili `S`/Yav `S` hattının en yüksek olmuştur. 9- Çeşit ve hatların hektolitre ağırlığı 74.6 ile 83,8 kg arasında değişim göstermiş, hektolitre ağırlığı bakımından çeşit ve hatlar arasındaki farklılıkların istatistik! olarak: önemli olduğu belirlenmiştir (P<0.0l). Hektolitre ağırlığının Köy çeşidinde en düşük Balcalı-85 çeşidinde en fazla olduğu tespit edilmiştir. 10- Çeşit ve hatların biyolojik verimi 916 ile 1438 kg/da arasında değişmiş ve çeşit ve hatlar arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemsiz olmuştur. Chen ` S '' hattının biyolojik verimi en düşük, Köy çeşidinin en yüksek olmuştur. 11-Dane verimi çeşit ve hatlara göre 376.4 ile 510.1 kg/da arasında değişim göstermiş, çeşit vs hatlar arasındaki farklılıklar istatistik! olarak önemsiz olmuştur. Dane veriminin Köy çeşidinde en düşük Gediz-75 çeşidinde en yüksek76 olduğu tespit edilmiştir. 12- Çeşit vs hatların hasat indeksinin %26,4 ile 47,1 arasında değiştiği, çeşit ve hatlar arasındaki farklılıkların istatistiki olarak önemli olduğu belirlenmiştir (F'<0«01)» Hasat indeksi Köy çeşidinde en düşük Altar-84 çeşidinde en yüksek olmuştur. 13- Yapılan korelasyon hesaplamaları sonucunda metrekaredeki başak sayısı ile; bitki boyu (r=0,338*) ve biyolojik verim (r=0,281*) arasında olumlu ve önemli ilişkiler belirlenmiştir. Bitki boyu ile; başak uzunluğu (r=0,727**) ve biyolojik verim (r=0,400**) arasındaki ilişkiler olumlu ve önemli, başaktaki dane sayısı (r= 0.317*), başaktaki dane olumlu ve önemli, hektolitre ağırlığı (r= 0,323*), hektolitre ağırlığı(r=-0,650**) ve hasat indeksi (r=0, 661**) arasında olumsuz ve önemli ilişkiler bulunmuştur. Başak uzunluğu ile ; biyolojik verim (r=0,633**) arasında olumlu ve önemli, hektolitre ağırlığı (r=-0,715**) ve hasat indeksi (r=-0,694**) arasında olumsuz ve önemli ilişkiler bulunmuştur. Başaktaki başakçık sayısı ile ; başaktaki dane sayısı (r=0,556**), başaktaki dane ağırlığı (r=0,537**) ve hektolitre ağırlığı (r=0,322*) arasında olumlu ve önemli, bin dane ağırlığı (r=0,336* ) arasında olumsuz ve önemli ilişkiler elde edilmiştir. Başaktaki dane sayısı ile; başaktaki dane ağırlığı (r=0,828** ), hektolitre ağırlığı (r=0,611 ** ), hasat indeksi (r=0,455**) ve dane verimi (r= 0.479**) arasındaki ilişkiler olumlu ve önemli, bin dane ağırlığı (r=0,472**) arasındaki ilişki ise olumsuz ve önemli olmuştur. Başaktaki dane ağırlığı ile; hektolitre ağırlığı (r=0.487**), hasat indeksi (r=0,467**) ve dane verimi (r=0` 614**) arasında olumlu ve önemli ilişkiler77 belirlenmiştir. Bin dane ağırlığı ile hektolitre ağırlığı (r= 0.277*) arasındaki ilişki olumsuz ve önemli bulunmuştur. Hektolitre ağırlığı ile; hasat indeksi (r=0,724**) ve da ne verimi (r=0,326*) arasındaki ilişkiler olumlu ve önemli olmuştur. Biyolojik verim ile? dane verimi (r=0.767**) arasında olumlu ve önemli, hasat indeksi (r=-0,427**) olumsuz ve önemli ilişkiler belirlenmiştir Dane verimi ile; başaktaki dane sayısı (r=0,479**), başaktaki dane ağırlığı (r=0,614** ) ve biyolojik verim (r=0,767**) arasında arasında olumlu ve önemli ilişkiler saptanmıştır.

78 6. SUMMARY The aim of this field research was to determine the relationships between yield and yield components and durum wheat varieties (Triticum durum Desf. ) to be adapted to Kahramanmaraş conditions,, The results obtained from this research can be summarized as follows, 1- The differences among the varieties/lines for number of tillers per plant were insignificant. The number of tillers per plant changed from 1,0 to 2.3. Mexıcali -75 and Yav `S`/H.red had the least and highest number of tiller per plant respectively. 2-The diffeneces among the variaties/lines for number of spike m2 were significant (P<0,01)The number of spike m2 changed from 249 to 488 Yavaros-79 and Gediz-75 had the least and highest number of spike m2 respectively. 3- There were important differences among the varieties/ lines for the plant height (P<0,01), The plant height of varieties/lines changed from 69 to 124 cm Yavaros-79 had the shortest plant height, while local variety had the tallest plant height. 4-The differences among the varieties/lines for spike length were significant (P<0,01 ) The spike length changed from 6,49 to 9,91 cm, Chen `S' had the shortest spike length, while local variety had the tallest spike length. 5- The differences among the variation/lines for number of spikelets per spike were significant (P<0.01). The number of spikelets per spike changed from I8 to 24. Local variety and Gediz-75 had the least and highest number of spikeletes per spike respectively. 6- The differences among the varieties/lines for grain number per spike were significant (P<0.01). The grain numberPer spike changed from 29,1 to 61,8. Lokal variety and Gediz-75 had the least and highest grain number per spike respectively. 7-The differences among the variaties/lines fort he grain weight pers pike were significant (P<0,01).The grain weight per spike of varieties/lines changed from 1,630 to 3,170g. Local variety and Gediz-75 had the lowest and highest grain weight pers pike respectively. 8-There were important differences among the varieties/lines fort he 1000 grain weight (P<0,01).The 1000 grain weight of varieties/lines changed from 39,94 to 54,02 g. Atlar-84 had the lowest 1000 grain weight.While Still `S`/Yav `S` had the highest 1000 grain weight. 9-The difference among the varieties/lines fort he test weight were significant (P<0,01).The test wieght of varieties/lines changed from 74,6 to 53,8 kg. Local wariety and Balcali-85 had the lowest and highest test weight respectively. 10-There were important differences among the varieties/lines for grain yield were insignificant.The grain yield changed from 376,4 to 510,1 kg/da. Lokal variety and Gediz-75 had the lowest an dhighest grain yield respectively. 11-The differences among the varieties/lines for grain yield were insignificant. The grain yield changed from 375,4 to 510,1 kg/da. Local variety and Gediz-75 had the lovest and highest grain yield respectively. 12-The differences among the varieties/lines for harvest index were significant (P<0,01). Local variety and Atlar-84 had tha lowest (26,4 %) and highest (47,1 % ) harvest index respectively. 13-There wre significant positive relationships between number of spike m21 and ; plant height (r=0,338*) andbiological yield ( r =0,281* ). There were significantly positive relationships between plant height and; spike lenght ( r=0,727** ) and biological (r=0.400*), But the relationships between plant height and s grain number per (r=0,317* ), grain weight spike (r=0,323* ), test weight (r=0,650** ) and harvest index (r= 0,661**) were significantly negative. There were significantly positive relationship between spike length and biological yield ( r=0. 633** ), But the relationships between spike length and; test weight ( r =0,715**) and harvest index (r=0,694**) were significantly negative. There were significantly positive relationships between grain number per spike anciş test weight (r=0,611**), harvest index (r=0,455**) and grain yield (r=0,479**). But the relationship between grain number per spike and; 1000 grain weight (r=0,472**) was significantly negative. The relationships between the weight of grain per spike and; test weigth (r=0. 487**), harvest index <r=0,467**) and grain yield ( r=0,6 4** ) were significantly positive. The 1000 grain weight. was negatively and significantly related with test weight (r=0,277*) The relationships between the test, weigth and harvest, index (r=0,724**) and grain yield (r=0,326*) were significantly positive. The grain yield was significanty and positively related81 with grain number per spike (r=0,479**), grain weight per spike (r=0,614 **) and biological yield (r=0,767**).