Kültürel miras ve koruma bağlamında Avrupa Birliği mezuat ve politikalarının Türk Hukuk Sistemine uyarlanma koşulları üzerine bir yaklaşım

Abstract

ÖZET Endüstrileşme sonrasında beliren ve modernleşme süreciyle birlikte gelişen `Kentleşme` olgusu, ciddi bir sorunsal olarak ele alınmaktadır. Özellikle 20.yy'ın ikinci yarısından itibaren kapsamlı olarak ele alınan ve yeni toplumsallığın parametresi gibi görünen yeni olgu ve kavramlarla karşı karşıyıyız. Avrupa ülkeleri ve A.B.D. gibi gelişmiş toplumlarda öteden beri ciddi şekilde ele alman bu durum; Avrupa Birliği eşiğindeki Türkiye için de kısa vadede çözümlenmesi gereken temel bir sorun olarak görünmektedir. Türkiye, uygarlıkların birikimi ile sahip olduğu kültürel ve doğal değerleri koruma sorumluluğu gereğince, uluslararası normlarda gelişme göstermeyi taahhüt etmekte ancak gerek kentsel dokuların korunması, gerekse mevcut yasal düzenlemelere gidilmesi konusunda ciddi sorunlar yaşamaktadır. Bu çalışmada; koruma olgusu çerçevesinde, Avrupa Birliği mevzuat ve politikalarının ve uluslararası araçların Türk Hukuk Sistemine uyumlaştırılması koşullan üzerine bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, Avrupa Birliği ile ilgili örgütlenme ve uyum çalışmaları üzerinde durulmuş, kültürel miras ve koruma kavramları açımlanarak ilgili yasal düzenlemeler irdelenmiştir. Yine bu çerçevede; kentsel, arkeolojik ve doğal sit alanlarıyla ilgili yasal düzenlemeler; anıtların, yapı topluluklarının ve tabiat varlıklarının korunması yönündeki mevzuat ele alınmıştır. Bu çalışmada; Mehmet Çubuk, İlhan Tekeli, ismet Okyay, Güzin Konuk, Nuran Zeren, Can Binan ve Turan Karakaş, Selim İlkin gibi uzmanların konuyla ilgili görüş ve saptamalarına yer verilerek sorun; Onanmış Uluslararası Sözleşmeler ve Türk Hukuk Sistemi'ndeki düzenlemeler karşılaştırılarak belirginleştirilmeye çalışılmıştır. mBöylece Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, îmar Kanunu, Kültür ve Tabiat Varlıklarım Koruma Kanunu, ilgili yönetmelikler ve yönergeler; Atina Konferansı, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme gibi `Uluslararası Araçlarla` karşılaştırılarak bu konudaki eksikler ve yapılması gereken düzenlemeler üzerinde durulmuştur. Avrupa Birliği'ne aday bir ülke olan Türkiye'nin, entegrasyon sürecinde uyması gereken programlar ve araçlar sistematik olarak ele alındı. Koruma mevzuatı bağlamında; Avrupa Parlamentosu ve Konseyi kararlarıyla belirlenen sanatsal ve kültürel faaliyetleri desteklemeye yönelik programlar üzerinde durulmuştur. AB'nin koruma bağlamında mevzuatı olan Yönetmelik, Yönerge, Karar, Tavsiye ve Görüş, Sonuç Kararları, Önergeler ile öngörülen mekanizmaların ve yaklaşımların Türk Hukuk Sistemi'ne aktarılması sürecinde, yasaların uyumlaştırılması ve örgütlenmesinin tamamlanması için yapılması gereken uygulamalar ortaya konuldu. Bu bağlamda; AB Komisyonunun mimari ve doğal mirasın korunmasında ve Topluluk kültür faaliyetleri ile ilgili aldığı kararlar ışığında Türkiye'nin önünde duran ve çözümlenmesi gerekli sorunlar belirginieştirilmeye çalışılmıştır. Son olarak da; Avrupa Birliği ile örgütlenme ve uyum çalışmaları konusundaki gelişmeler ele alınarak, Türkiye'yi tam üyeliğe giden yolda bekleyen sorunlar varolan durumla karşılaştırılarak bir irdeleme yapılmıştır. IV

SUMMARY Today, `The Urbanism` concept, appeared in the post-industrial era and developed with the modernism process, has been examined as a serious problematic from the cosmopolitan urban environments to others including the historical structures. Especially since the second half of the 20th century, we are confronting the new phenomenon and the concepts that are examined so comprehensively as if seem the parameters of the new sociality. This situation has been taken very seriously since before in the developed societies like European countries and the U.S.A., has been seen as an important problem which has to be solved in a very short time for Turkey waiting for the membership of the European Union. In the necessity for the protection of the natural and the cultural values through the accumulations of the civilisation, Turkey promises to improve with `The International Norms` but having serious problems both in the conservation of the urbanistic environmental structures and the available legal arrangements. In this study; it has been make a research on the harmonisation coditions for the European Union's Legislation and the politics and `International Tools` to the Turkish Law System regarding the urbanistic protection concept. In this concept, it has been emphasised with the organisation and harmonisation process concerning the European Union. Cultural heritage and protection concepts are discussed and legal arrangements are reviewed. In this concept, the legislation that are about the protection of the monuments, architectural structures and natural beings and legal arrangements concerning the urbanistic archaeological and natural protection areas are analysed.In this study; it has been tried to determine the problem about the subject by comparing the arrangements in the Turkish Law System to approved international agreements in the point of view of the experts like Mehmet Çubuk, îlhan Tekeli, İsmet Okyay, Güzin Konuk, Nuran Zeren, Can Binan, Turan Karakaş, Selim îlkin. Hence; Compared the 'Public works Law', the Protection of the Cultural and Natural Heritage Law, concerning the regulations and the instructions in the Constitution of Turkish Republic to the `International Tools` such as the Athens Conference, the Convention concerning the protection of the World Cultural and Natural Heritage and the deficiencies and the necessities about the legal arrangements are discussed. The programmes and the tools that are necessary during the integration process for Turkey as a candidate country for European Union has been apprised systematically. Regarding the conservation legislation; the programmes, which are supported with the artistic and the cultural activities determined by the European Parliament and Council's decisions has been appraised. In accordance with the European Union's Protection Procedures as the regulations, the instructions, the decisions, the recommendations, the conclusions and the resolutions predetermined for the adaptation process that is necessary to apply for completing the organisation and legal harrnonisation to the Turkish Law System has been stated. In this regard; it has been tried to define the decisions about the conservation of the natural and architectural heritage and the Union's cultural activities. Finally; the development about the organisation and the harrnonisation process and the problems that are on the way of Turkey's full-membership and the present situation has been tried to be determined VI