Modern mimaride megastrüktürler, megastrüktürlerin oluşumu, gelişimi ve dönüşümü

Abstract

ÖZET Modern Çağ'a kadarki mimarlık tarihi boyunca, varolan tüm yapı tiplerinde megastrüktürel Özelliklere sahip örneklere rastlanmaktadır. Ancak kaynağında Aydınlanma düşüncesi ve Endüstri Devrimi bulunan, 17. yüzyıldan başlayarak tüm uygarlık tarihini köklü bir biçimde dönüştürmeye başlayan Modernizm; modern- öncesi mimarinin kurgusal, yapısal, dolaşımsal, teknolojik ve anlamsal özelliklerinde de köklü değişikliklere neden olmuştur. Modern Mimari'nin temel özelliklerinin oluştuğu bu dönemde; modern-öncesi dönemin megastrüktürel özelliklere sahip yapı tiplerinde önemli değişimler olurken, megastrüktürel özelliklere gereksinim duyan yeni yapı tipleri de (ulaşım, üretim, fuar yapılan gibi) oluşmaya başlamıştır. 20. yüzyıl tarihinin en önemli kırılma noktası sayılan İkinci Dünya Savaşı'nın sonrasında oluşan 3d kutuplu (kapitalist-sosyalist, iyimser-kötümser, vb.) politik- düşünsel-kültürel ortamda bir mimari ve kentsel tasarım akımı olarak 1950'li yılların sonlarına doğru ortaya çıkan Megastrüktüralizm; Modernizm deneyimini ve Modern Mimari'nin mirasını 20. yüzyıl başı avangart mimari akımlarının rehberliğinde ve içinde bulunduğu dönemin düşünsel, ekonomi-politik, sosyo-kültürel ve bilimsel gelişmelerinin etkisi altında yorumlayarak, dönemin mimari ve kentsel tasarım sorunlarına yanıt aramayı amaçlamış ve savaş-sonrası mimarlık ve kent tasarımı kültürünü derinden etkilemiştir. Birbirleriyle iletişim ve etkileşim içinde olan, fakat birbirlerinden farklı kültürlere, modernleşme deneyimlerine ve savaş-sonrası sorunlarına sahip coğrafyalara ait olan birçok akım ve grubun (Metabolistler, Archigram, Urbanisme Spatiale, vb.) ortak mimari ve kentsel tasarım eğilimlerinin (gelişebilirlik, mekanın tanımsızlaşması, strüktürel yapının okunabilirliği,altyapının belirleyiciliği, vb.) somutlaşmış hali olan megastrüktüralist yapı ve tasarımlar; sahip oldukları olumlu özelliklerin yanında, 1960'h yıllarda ortaya çıkan Modernizm eleştirilerinin etkisinde kalan haklı eleştirilere de uğramışlardır.Yaygın bir mimari ve kentsel tasarım akran olarak etkinliğini yitirmiş; Modern Mimari'nin ve modern kentlerin sorunlarına köklü bir çözüm getirememiş olmasına karşın, günümüzde Megastrüktüralizm'in izlerini pekçok çağdaş megastrüktürel yapıda ve tasarımda ve megastrüktürel olarak tanımlanamayacak yapıların megastrüktüralist öğelerinde gözlemlemek mümkündür. Megastrüktürel yapılara olan gereksinim gerek içinde bulunduğumuz modem-sonrası olarak adlandırılan dönemde, gerekse gelecekte artarak devam edecektir. Bu zaman dilimlerinin kendilerine özgü gereksinimlerini gidermek ve sorunlarını çözmek zorunda olan mimari ve kentsel tasarımları yönlendirmede gözönünde bulundurulması gereken kriterlerin oluşturulmasında; megastrüktürler ancak sahip oldukları olumlu özellikleri vurgulayacak, olumsuz özellikleri ise ortadan kaldırabilecek tasarımlar aracılığıyla belirleyici bir rol oynayabileceklerdir.

SUMMARY Throughout the history of architecture, it is possible to find examples with megastructural properties in all existing building types. But the Modernism, whose sources are composed of the Industrial Revolution and the ideology of the Enlightenment and which has began to transform radically the whole history of civilization, has caused fiindamental alterations in organizational, structural, circulational, technological and semantic properties of the pre-modern architecture. In that era, in which Modern Architecture's main properties appeared, while the pre- modern building types with megastructural properties were transforming, new building types, that need megastructural properties (terminals, factories, fair buildings, etc.) began to be constituted. Megastructuralism, which has appeared as an architectural and urban planning movement in the late 1950's, in a bipolar political-ideological-cultural (capitalist- socialist, optimistic-pessimistic, etc.) atmosphere that is formed after the World War II, the most important breaking point of the 20th century; interpreting the experience of the Modernism and the legacy of the Modern Architecture with the guidance of the 20* century's beginning's avant-garde architectural movements and under the influence of its own era's ideological, economy-political, socio-cultural and scientific developments, has aimed at searching solutions for post-war era's architectural and urban planning problems and has radically influenced post-war architecture and urban planning culture. Beside their positive properties megastructuralist buildings and designs, the concretized forms of the common architectural and urban planning tendencies (extensibility, neutralization of the space, dominance of the infra structure, etc.) of several movements and groups (Metabolism, Archigram, Urbanisme Spatiale, etc.), which belong to different cultures, different modernization experiences and geographies with different post-war problems although they are in effection and communication with each other; have been exposed to just critics that are influenced by 1960's critics against Modernism.4 Although Megastracturalism has lost its activity as a prevalent architectural and urban planning movement and has not been able to solve the problems of the Modern Architecture and the modem cities; today it is possible to observe the traces of Megastructuralism in several contemporary megastructural buildings and designs and in the megastructuralist elements of several buildings, which cannot be defined megastructural. Whether in the post-modern era, to which we belong, or in the future; the need for the megastructural buildings will increasingly be continued. Megastructures will only be able to play their determining roles on constituting the criterions that direct architectural and urban design, which have to remove the specific needs and to solve the problems of the present and the future; by means of designs that will be able to give preference to their positive properties and to eliminate their negative properties.