Davud Paşa Medresesi örneğinde 15. yy İstanbul medreseleri koruma sorunları ve önerileri

Abstract

XU1 ÖZET Bu çalışmada; tarihi istanbul kentinin 1453'de fethedilmesi ile birlikte Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u ilim ve kültür merkezi konumuna getirme çalışmaları çerçevesinde 15. yy.'ın sonuna kadar olan dönemde kentte inşa edilmiş medreseler incelenerek; bu yapıların korunmasına örnek oluşturması amacıyla Davud Paşa Medresesi Koruma Önerisi hazırlanmıştır. Çalışmanın Medresenin Tarihçesi ve Mimari Özellikleri başlıklı bölümünde; Medrese yapılarının doğuşu, Osmanlı öncesi Anadolu Medreseleri ve Osmanlı Medreseleri'nin plan gelişimi, cephe, yapım sistemi ve malzeme özellikleri incelenmiştir. 15. yy. İstanbul Medreseleri başlıklı bölümde; öncelikle mevcut olan medreseler ve mevcut olmayanlardan yeri tespit edilenler birlikte değerlendirilerek konumları; istanbul Haritası'nda gösterilmiştir. Bugün mevcut olmayan medreselerin kaynaklardan elde edilen çizimleri kullanılmıştır. Mevcut olan Medreseler alt başlığında; bugün mevcut bulunan Fatih Medreseleri ( 1463- 70/71 ), Mahmud Paşa Medresesi ( 1472/73 ) dershanesi, Zeyni Mehmed Efendi Medresesi (Fatih Devri) dershanesi, Koca Mustafa Paşa Medresesi ( 1486-91 ), Atik Ali Paşa Medresesi ( 1496/97 ) ve Efdalzâde Medresesi (1496-1503 tarihleri arası); yazılı ve görsel kaynaklar değerlendirilerek, konum, plan, cephe, yapım sistemi ve malzeme özellikleri açısından incelenmiş, ilk yapımdan günümüze geçirdikleri onarımlar ve bozulmalar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Davud Paşa Medresesi başlıklı bölümde; Davud Paşa Külliyesi yapıları kısaca tanıtılmış, Davud Paşa Medresesi'nin konum, plan, cephe, yapım sistemi ve malzeme özellikleri incelenmiş ve harap olan yapının mimari özelliklerini doğru olarak ortaya koyabilmek için; eski plan, fotoğraf ve onarım bilgileri doğrultusunda hazırlanan Restitüsyon Önerisi sunulmuştur. Davud Paşa Medresesi'nin 15. yy. İstanbul Medreseleri İçinde Değerlendirmesi başlıklı bölümde medresenin saptanmış olan konum, plan, cephe, yapım sistemi ve malzeme özellikleri; aynı dönem istanbul Medreseleri ile karşılaştırılarak, buXIV medreseler içindeki yeri değerlendirilmiştir. Bölümün sonuna incelenen medreseler için hazırlanmış olan tablolar konulmuştur. Davud Paşa Medresesi 'nin Geçirdiği Onarımlar, Bozulmaları ve Koruma Önerileri başlıklı bölümde; medresenin onarımları, bozulmaları ve günümüzdeki durumu saptanmış, uygulanması önerilen Restorasyon Projesi tanımlanmıştır. Son bölümde; Davud Paşa Medresesi Koruma Önerisi örneğinde; İstanbul'un 15. yy.'daki eğitim yaşamı ve eğitime verilen önemi vurgulayan bu yapıların; günümüzün değişen koşullarında, verilen işlevlerle ve bilinçsiz onarımlarla kaybettikleri mimari değerlerinin tanımlanması yanında harap ve terk edilmiş olanların ivedi olarak korunmaları gerekliliği vurgulanmıştır.

XV SUMMARY In this study, madrasas (Islamic institutions of higher education) founded in Istanbul until the end of 15th century were investigated in the frame of renovating Istanbul as a scientific and cultural center of Ottoman Empire by Fatih Sultan Mehmed after conquiring this historical city at 1453. Based on this investigations; in order to be an example of restoration of these institutions, Restoration Proposal of Davud Pasha Madrasa has been presented. In the chapter titled History and Architectural Characteristics of the Madrasa; origins of the Madrasa institutions, Anatolian Madrasas and project development, fronts, construction systems and features of equipment of Early Ottoman Madrasas were investigated. In the chapter titled 15.th. century Madrasas in Istanbul; firstly existing madrasas and the determined locations of nonexistent madrasas were shown on Istanbul Map by numbers for establishing the distribution in the city. While the constructions of the nonexistent madrasas recently, were shown in the related chapters, maps were shown in the chapter of Maps at the end of the study. In the subtitle of Existing Madrasas; evaluating the written and visual information, situations, projects, fronts, construction systems and equipment features of existing madrasas; Fatih Madrasas (1463-70/71), Mahmud Pasha Madrasa classroom (1472/73), Zeyni Mehmed Efendi Madrasa classroom (Fatih Sultan Mehmed Era), Koca Mustafa Pasha Madrasa (1486-91), Atik Ali Pasha Madrasa (1496/97) and Efdâlzade Madrasa (1496-1503) were investigated and performed restorations and demolishments were indicated. In the chapter titled Davud Pasha Madrasa; Davud Pasha Complex was introduced shortly and the situation, project, front, construction system and equipment features of Davud Pasha Madrasa were investigated and Restitution Project of the Madrasa has been prepared based on the past projects, photos has presented. In the chapter titled The Evaluation of Davud Pahsa Madrasa in the 15th Century Madrasas in Istanbul; the situation, project, front, construction systems featuresXVI of Davud Pahsa Madrasa, placed in the comparison with Istanbul Madrasas. The tables for madrasas were shown at the end of the related chapter. In the chapter titled Performed Restorations, Demolishments and Restoration Suggestions; the performed restorations, demolishments and condition of madrasa in nowadays were determined and the suggested Restoration Project presented. In the last chapter; in the present changing conditions, based on the Restoration Proposal of Davud Pasha Madrasa as an example; the importance of establishing the architectural values and the damages given after inappropriate usage and unscientific restorations of these institutions (which are good examples showing the characteristics of education and extreme importance given to education in 15th century) was indicated. Also the emergency of protecting and restoring the abandoned and destroyed madrasas was determined.