Avrupa Birliği bağlamında kentsel koruma ve yenileşme projelerinde fon sağlama yöntemleri ve örnek projeler

Abstract

m ÖZET Küreselleşme süreci ile birlikte gündeme gelen sürdürülebilirlik kavramı ve koruma yenileşme sürecinin de etkileriyle gündeme gelen sürdürülebilir kentsel yenileşme sürecinin incelendiği bu çalışmada, ekonomik - çevresel - eşitlik kavramları üzerinde temellenen Kentsel Koruma ve Yenileşme projelerinde fon sağlama yöntemleri ve süreci incelenmiştir. Çalışmada tüm bölümler için kaynak tarama, örnek projelerin incelendiği bölümler için ayrıca yerinde gözlem ve birebir görüşme yöntemleri kullanılmıştır. 1992 yılında çevrecilik hareketi bakımından bir dönüm noktası olan Rio Çevre ve Kalkınma Konferansı ile sürdürülebilirlik kavramı planlama gündeminde belirleyici olmaya başlamıştır. Planlama gündeminin değişimi ile birlikte öncelikli amaçlar da değişmiştir. Ve sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerin etkileri zaman içinde farklı öncelikler de gelişmiştir. Küreselleşme ile yerelliğin ön plana çıkması ve tarihi ve doğal çevrenin öneminin artması sonucu, sürdürülebilir kentlerin oluşumu için Avrupa Birliği (AB), mekansal stratejiler geliştirmek durumundadır. Bu çerçevede, yasallığı olmasada birtakım yaptırımlar uygulamaktadır. Avrupa Mekansal Gelişme Perspektifi (AMGP) de bunlardan biridir. Bu rapor ile küresel ekonomik süreçlerin yaşandığı günümüzde ülkeler arası büyüme eşitsizliklerini ve dengesizliklerini azaltarak, küresel ekonomide etkinliklerini arttırabilmek adına yol gösterebilecek bir çerçeve program olarak tanımlanabilir. Üye devletler ile aday ya da aday adayı devletleri de bağlayıcı nitelikte olan bu raporun yasal zorunluluğu yoktur. Fakat mekansal projelerin desteklenmesinde fon sağlanması için gerekli şartları tanımlaması bakımından çok önemlidir. Kentsel koruma ve yenileşme projeleri için Avrupa Birliği'nin yapısal fonlar başlığı altında sağladığı bir çok fon vardır. Avrupa Birliği fonları dışındarv kentsel projeleri destekleyen UNESCO fonu ve Katılım Öncesi Fonlar da bulunmaktadır. Bütün bu sözü edilen gelişmeler bağlamında ingiltere'nin kentsel stratejilerinin kapsamlı gündemi 1990'ların ortalarında geliştirilmiş ve yeni bir planlama ortak görüşü benimsenmiştir. Bu görüş ile kentsel yenileşme stratejilerinin üç e'si olarak bilinen Adalet (equity), ekonomi (economi) ve Çevre (environment) kavramları ön plana çıkmıştır. Küreselleşme sonucu ortaya çıkan sorunlara çözüm olarak geliştirilen Londra yeni yönetişim modeli, sürdürülebilir kentsel dönüşümün sağlanmasında gerekli adım olan stratejik planlama, çok katmanlı ortaklık çalışması ve kontrollü yatırım konularında kapasite geliştirilmesini sağlamıştır. Bu çalışmalar Avrupa Birliği tarafından desteklenmektedir. Avrupa Mekansal Gelişim Perspektifinin kapsamı doğrultusunda yürütülmektedir Londra'nın gelişimi için 15 yıllık bir plan olan Londra Planı Taslağı hazırlanmıştır. Londra Plan Taslağı haziran 2002'de yayımlanarak, 2004'de onaylanmıştır. Bu Plan'da Londra'da kentsel yenileşme proje alanları, yoğunlaştırma proje alanları ve fırsat alanları tanımlanmıştır. Tanımlanan kentsel yenileşme alanlarından biri de Elephant ve Castle'dır. Fener ve Balat Semtleri Rehabilitasyon Programı da; 1996 yılında düzenlenen Habitat II Konferansı'nın bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. 1997 ve 1998 yıllarında UNESCO ve Avrupa Birliği Desteğiyle projenin önerisi ve bütçesi geliştirilmiştir. Proje uygulaması ise 2003 yılının Ocak ayında başlamıştır. Projenin toplam bütçesi 7 milyon Euro'dur. Projenin sahipleri Avrupa Komisyonu, TC Hazine Genel Müdürlüğü ve Fatih Belediyesi'dir. Gelişmişlik düzeyinde ve siyasal sistemin işleyişinde farklılıklar içeren iki ülke ingiltere ve Türkiye için incelenen bu iki proje; kentlerde tarihi ve doğal çevreyi sürdürülebilirlik çerçevesinde korumak ve yenileştirmek ortakamacında birleşmektedir. Bütün kentsel projeler kendi özel modelini oluşturur fakat ana ilkelere sadık kalındığında amaca ulaşılabileceği söylenebilir. Fener-Balat Semtleri Rehabilitasyon Projesi Türkiye'de yapılacak sürdürülebilir kentsel yenileşme projeleri için bir model uygulamadır.

VI SUMMARY The study deals with sustainable urban regeneration process concepts which have emerged in parallel with debates on globalization and sustainability. Across the world access to funding for sustainable urban regeneration projects is the main focus of this research. A comparative study between urban conservation and regeneration processes in Turkey and United Kingdom (UK) is done through two case studies from those countries. The study consists of introduction, four main sections, and a conclusion. The general method used for this research is literature review. On-site observation and interview are also used for case studies. Sustainability concept has entered the planning agenda in 1992 with Rio Summit on 'environment' and 'development.1 With this changing agenda in planning, priority aims have been reconsidered. The impacts of social, economic and environmental issues have altered in time. Sustainable urban regeneration projects are now based on the three e's of development: 'economy/ 'environment' and 'equity.' European Union (EU) offers financial support for urban conservation and regeneration projects. These funding programmes for the member states are called the EU Structural Funds. There are also other funding offered by the Pre-accession Fund and the UNESCO. In 1990's, UK's urban agenda of conservation and regeneration has changed. A new planning approach based on the three e's of development was enhanced. Draft London Plan was established in 2002. The Plan is an integrated, 15-year strategic document. In the plan, opportunity areas, areas for intensification and areas for regeneration has been identified. The firstvn case study area, Elephant and Castle, has been identified as an area for regeneration in the Plan. Fener-Balat Rehabilitation Programme is an output of Habitat II Meeting in 1996. In 1997 and 1998, the project proposal and the feasibility study were prepared. These were supported by UNESCO and the EU. The implementation period has begun in January 2003. The total budget of the project is 7 million Euros. The implementation process is supported by the EU. The owners of the project are the European Commission, Treasury and Fatih Municipality. The case studies from countries with different income distribution levels and different political systems have the same goal of achieving sustainable urban conservation and regeneration. All urban projects have their own specific models but main principles are the same concerning this aim. Fener-Balat Rehabilitation Programme forms a model framework for future sustainable urban regeneration projects in Turkey.