Kentsel estetik: Mikro ortam tasarımında duyusal etkiler ve hıza bağlı algı farklılıkları üzerine bir değerlendirme

Abstract

ÖZET Kentsel mikro ortam tasarımında insan ile çevrenin duyusal etkileri arasında çok yoğun bir iletişim vardır. Duyusal kalite, insanların çevreyi görme, koklama, işitme ve hissetme şekli ile ilgilidir. En önemli kentsel estetik konularından biri, çevre içinde insanın hareketinden kaynaklanan ardışık deneyimdir. Bugüne dek yapılmış olan çalışmalar, daha çok yaya olarak hareket eden insan üzerinde yoğunlaşmıştır. Ancak otomobilin günlük yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelmesi ile birlikte tasarımcının aynı mekanda farklı hızlarda ilerleyen insanlara yönelik çözümler üretmesi gerekmektedir. Bu çalışmada hedef, çevresel algıda önemli bir yer tutan formel niteliklerin, sürücü ve yaya olan insanlar tarafından nasıl algılandığını ve bu algının ne kadar farklı olduğunu anlamaktır. Hızdan kaynaklanan bu algı farklılığının insanların mekansal beğeni ve tercihlerini ne şekilde etkilediğini kavrayarak; kentsel mikro ortam tasarımında dikkat edilmesi gereken noktaları saptamak amaçlanmaktadır. Kentsel mikro ortam ve davranış ortamı kavramları açıklandıktan sonra, estetik konusu irdelenmiş ve algı teorileri incelenmiştir. Çevresel estetik ve özellikle formel estetik üzerinde durulmuş, kentsel mekanın tarih boyunca geçirdiği dönemler içinde kentsel estetik irdelenmiştir. Kentsel estetik konusunda daha önce yapılmış olan çalışmalar gözden geçirilmiştir. Çalışmanın bütününde ele alınan etkenler, istanbul'da seçilen bir bölgede yapılan alan çalışması ile yaya ve otomobildeki insana göre sınanmıştır. Alan çalışması sonuçları, farklı hızlarda aynı mekanın farklı algılandığını doğrulamıştır. Çalışma sonucunda otomobil içindeki insanla, yayanın algısındaki farklılığın iki temel nedeni olduğu ortaya konmuştur. Birincisi, yaya ve otomobildeki insan farklı boyutları, fiziksel özellikleri, hareket kabiliyetleri nedeniyle, aynı mekanda hareket ediyor görünseler bile aslında tamamen değişik iki mekanalgılamaktadırlar. İkincisi, aynı noktadan hareket edip aynı yönde ilerleyen bir otomobil ile yaya, aynı mesafeleri farklı sürelerde ilerlediklerinden, ardışık görüntülerin geçiş hızına bağlı olarak içinde hareket ettikleri mekanla ilgili algıları tamamen farklı olmaktadır. Anahtar kelimeler: Kentsel estetik, çevresel estetik, görsel algı, ardışık deneyim, çevresel kalite IV

ABSTRACT In micro milieu, there is a dense communication between man and sensorial effects. Sensorial quality is related with how people see, smell, hear and feel the environment. One of the most important topics on urban aesthetics is sequential experience which arouses from people's movement in the environment. Researchers till now have focused on pedestrian's perception. However, since automobile have become vital in people's lives, designer should find solutions for people who moves in different speeds in the same milieu. In this study, it is expected to find how visual effects which has a very important role in environmental perception is perceived by drivers and pedestrians and how different this perception is. By understanding how different perception which arouses from speed difference affects spatial pleasantness and preference, it is been tried to find points that designers should consider on micro milieu design. After defining micro milieu and behaviour settings, aesthetics was analysed and theories of perception was reviewed. Before environmental aesthetics and especially formal aesthetics was taken into consideration, urban aesthetics was analysed through urban design history. Previous studies on urban aesthetics was investigated. All the effects evaluated through this study was examined by a field study in Istanbul according to people on foot and by car. Results of field study confirmed that same milieu is perceived different in various speeds. As a result of this study, difference in perception of pedestrian and people in automobile has two main reasons. Firstly, even if they seem like moving in the same millieu, they perceive completely different spaces because of their different dimensions, physical qualities, mobilities. Secondly, an automobile and a pedestrian which starts from the same point and moves towards the same direction travels the same distance in different period. Depends on Vchanging speed of sequintal vistas, their perception about same millieu is totaly different. Key words: Urban aesthetics, Environmental aesthetics, visual perception, sequential experience, environmental quality VI