Kentsel bütünleşme sürecinde sürdürülebilir kentsel yenileşme: Lefkoşa

Abstract

ÖZET:Lefkoşa kenti ve bu kentin kentleşme süreci incelendiği zaman Lefkoşa'nınbirçok kültür birikimi sonucu oluşmuş bir kent olduğu görülecektir. Kentin dokusu etnikçatışma sonucu, Türk ve Rum toplumları arasındaki sosyal bölünmenin fiziksel dokuyayansıması ile bölünmüş ve kent iki ayrı ülkenin parçalanmış başkenti konumunadönüşmüştür. Bölünmenin getirdiği sonuçlar ise, tanınmamaış bir ülke olan KuzeyKıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde, belirsizlikle birlikte yaşanan ekonomik, sosyal vefiziksel çöküntü ve köhneleşmeye terk edilen tarihi kent merkezi olmuştur. Tarihi kentmerkezini ortadan ikiye bölen Yeşil Hat'tın 1974 yılından itibaren kentin yapısındabelirleyici bir fiziksel eleman olarak yer alması ile birlikte, kent merkezi aynı zamandaülke sınırı konumuna gelmiştir.Günümüzde politik çözüm arayışları devam ederken kentin kaderi belirsizliğeterkedilmiştir. Bugün kaderine terk edilen kentin, olası bir çözüm durumunda, artacakolan rant yüzünden bütün kültürel ve tarihi değerleri tehdit altında kalacaktır ve kentplansız bir gelişmeyle zaten rantı maksimum seviyeye ulaşan Güney Lefkoşa ilearasında bulunan farkı kapatmak için Güney Lefkoşa'nın yaşadığı deneyime benzer birdeneyim yaşayacaktır. Bu yüzden kentin bir an önce kendi özgün yapısına uygun,uygulanabilir bir program ile kontrollü bir şekilde yeniden yapılandırılması ve sahipolduğu değerlerle birlikte ülke ve dünya ölçeğinde etkin bir rol üstlenecek konumagetirilmeye çalışılması gerekmektedir.Avrupa Birliği Mekansal Gelişim Stratejileri genelinde bölgesel özellikler gözönünde bulundurularak Lefkoşa özelinde bir vizyon geliştirilerek bir `çerçevevprogram' ortaya konmak istenen bu çalışmada `kentsel yenileşme' kavramı anahtar araçolarak kabul edilmiş, `kentsel bütünleşme' eğilimi, kentsel yenileşme prensipleri ilebirlikte bütüncül bir vizyon ortaya konularak sürdürülebilir bir yapının temel zeminioluşturulmaya çalışılmıştır. Günümüzde olası çözüm yöntemleri tartışılırken, GüneyKıbrıs'ın Avrupa Birliği'ne girmesi ile Kuzey'in bu birliğin çeperinde yer alması kentinbölünmüşlüğüne farklı bir boyut kazandırmıştır. AB sınırının ikiye böldüğü Lefkoşa'nınbu durumunun sürdürülebilir olmaması ve AB perspektifini oluşturan dört özgürlük,bireylerin, sermayenin, malların ve hizmetlerin serbest dolaşımına dayalı içeriğineuygun olmaması, çözümü gerektiren bir süreci başlatmıştır. Çalışmada olası birçözümün Lefkoşa için ortaya çıkaracağı değişim ve dönüşüm alternatifleri tartışılacaktır.Bu yüzden bu çalışmada `kentsel yenileşme', `kentsel bütünleşme' kavramları Lefkoşaörneği göz önünde bulundurularak incelenecektir. `Kentsel yenileşme' kavramıincelenirken bunun altındaki dinamikler (küreselleşme, ekonomik bütünleşme, AvrupaBirliği) ve bu dinamiklerin fiziksel dokuya yansımaları tartışılıp, AB bağlamındaöngörülen olası çözümler fiziksel yapı ve yenileşme göz önünde bulundurularakincelenecek ve bu inceleme sırasında incelemenin merkezinde bulunan Lefkoşa ile ilgilibirtakım saptama ve değerlendirmelere ulaşılmaya çalışılacaktır.Sonuç olarak bu çalışmada, `kentsel yenileşme', `sürdürülebilirlik', `ABMekansal Gelişim Perspektifi' gibi konu başlıkları altında kentsel bütünleşme veyeniden yapılanma sorunsalının değerlendirilmeye çalışılacak, bunun için de kentselviyenileşme ve kentsel bütünleşme örneklerinden hareketle ulaşılacak birtakım saptama vereferanslarla farklı bir bakış açısı oluşturulmaya çalışılacaktır. Londra, yasal yönetselve planlama açısından oluşturulan sistem analizi ve değerlendirilmesi ile bir `kentselyenileşme' örneği, Berlin ise yaşadığı bütünleşme süreci ile bir `kentsel bütünleşme'örneği olarak ele alınacak ve bu iki kent, Londra ve Berlin, `kentsel yenileşme' ve`kentsel bütünleşme' örnekleri bağlamında 'Lefkoşa' kentinin analizi vedeğerlendirilmesinde etkili bir çerçeve oluşturacaktır.Çalışmanın ana konusu Lefkoşa olmasına karşın farklı deneyimlere sahipkentlerdeki yaklaşımları da ortaya koymak, sürdürülebilir ve bütüncül bir yaklaşımgeliştirmek açısından etkili olacaktır. Oluşturulacak bu yaklaşım, `kentsel yenileşme'başlığı altında bütüncül disiplinler (politik, ekonomik, sosyal, fiziksel) içeren vesürdürülebilir gelişmeyi içinde barındıran bir yaklaşım olacaktır.vii

SUMMARYIn this study, the concept of sustainable urban regeneration will be studied underthe concept of urban unification, within the case study of `Lefkoşa?'. When it is talkedabout urban regeneration, it is needed to talk about dynamics behind this concept. Theprocesses and dynamics behind urban regeneration includes the theoretical bases and thedescriptive analysis of the study, by analysing the economic restructuring, globalisation,technological improvements, E.U. and their implications on urban areas, these are thekey elements which should be considered at macro scale.These effects are clarified and later will be discussed at (micro level), byanalysing the processes at urban scale, in sense of 'urban regeneration and unification',Urban regeneration will be considered as a key concept for physical, economic andsocial restructuring process. These clarifications necessitate the emergence of a newdemand and a trend towards a new urban policy: sustainable urban regeneration whichcould be studied under the case study of London regeneration project, as a successfulexample towards a new urban policy. Also, Berlin will be considered as a `urbanunification? model towards producing a strategies for Lefkoşa.The reason for why these examples are chosen is related with distinctivecharacteristics of their planning policy frameworks that may help to introduce problems,approaches, possibilities and solutions. As for this kind of study there is an increasingneed for exemplifying their achievements and failures in order to derive significant cluesviiifor urban regeneration objectives. These cases are chosen to highlight the relationshipbetween various aspects of urban change to the realities of cities in recognition of theglobal dimension to the economic and physical change. Therefore, the response and theapproach of each city with regard to the models of regeneration, demonstrate certainvariations in their point of views and their proposed and applied solutions will bediscussed by analysing the differences and similarities in meaning of shared experiences,in the social, physical, and political manners.In Berlin and Lefkoşa, there are the one thing in common, that is a physicaldivision within themselves through barriers. In Berlin, the division was imposed to cityphysical structure after World War II, but in Lefkoşa, it is created as a result of ethnicand national or political values, the conflict, which started among people, has alsoshaped the physical and social structure of the city . Thus case studies of Berlin, willhelp this analytic approach in sense of understanding the concept of unification with itsexperience of `urban unification?, and also London be an example which is achieved anintegration process, as an example towards a sustainable urban regeneration. ThusLondon will create a base for developing an urban regeneration model.Although the main concern of this study is Lefkoşa, it would be useful to havean idea about other cities, in order to understand the similarities and differences betweenthem and to get an idea about how the solution could be obtained in the light of thosedifferent examples. The solution will be search in sense of sustainable urbanregeneration, as a concept requires the integration of other disciplines such as social,economical concerns and physical development. Thus possible restructuring process willbe at sustainable urban regeneration as a multi-discipliner approach.ix