Çocuk-mekan-oyun ilişkisinin ilköğretim binalarında incelenmesi

Abstract

ÖZET Sosyal bir etkinlik olarak oyun, kültüre katkısı olan, toplumsal ilişkileri güçlendiren bir eylemdir. Bu eylemin gerçekleştiği alanlar; oyuna katılabilen, aynı zamanda oyunu biçimlendiren mekânlardır. Çocuk için oyun aktivitesi, eğitiminin bir parçasıdır. Oynarken çocuk; İlişkileri, kuralları ve `hayata dair olan`ı öğrenir. Bu edimi gerçekleştirirken, mekânı kendiliğinden kurar. Oyun sırasında, çocuğun mekân ile kurduğu iletişim, sınırlı değildir. Bu çalışma, oyunun, çocuk ve mekân ilişkisindeki etkisine odaklanmaktadır. Bu anlamda, öncelikle oyunun kavram ve edim olarak tanımı ve mekân ile etkileşimi incelenmektedir. Birinci bölümde; oyunun felsefi, dilbilimsel ve kavramsal karşılıkları tanımlanmaktadır. Burada oyun, sadece çocuğun aktivitesi olarak değil; fakat aynı zamanda sosyal yaşamın vazgeçilmezi olan bayramlar, törenler, ritueller olarak, kültürle ilişki kuran her tür etkinliği kapsar. Bu etkinlikler, ortaya çıkış biçimlerinde kültürlere göre farklılık gösterir, buna karşın, her toplumun oyun anlayışında, ortak değerlerden söz edilebilir. Kültürel değerlerin gelişimine katkıda bulunan oyun, sosyal ilişkileri düzenleyici niteliğe sahiptir. Bu bölümde; aynı zamanda `yaşantının modelleri` olarak, öğretici bir etkinlik olarak ele alınan oyunun, çevre ve insan etkileşiminde nasıl bir rol üstlendiği anlatılmaktadır. İkinci bölümde, oyunun mekân ile karşılıklı etkileşimi aktarılmaktadır. Kentin organik yapıdaki mekânlarında, oyunun etkisi ve aynı zamanda kent alanlarının da oyunsal etkinliğe katılımı incelenmektedir. Bu anlamda, 1960'lı yıllarda; endüstri toplumunun yeni yaşama biçimine referans veren şehircilik yaklaşımlarında, oyun ve eğlence kavramları öne çıkaran ıııgrupların çalışmaları incelenecektir. Bu dönemde, geliştirilen otomasyon sistemlerinin, insanı üretimden alıkoyacağını ve vaktinin büyük bir bölümünü eğlenerek, kendi hayatını kurgulayarak geçireceğini öngören anlayışa paralel olarak, mimari alanda, dönemin `homo ludens` ine (oynayan insan) ve oyun temasına uygun mekân kurgusuna ait öneriler geliştirilmiştir. İkinci bölüm sonucu olarak oyunun, mekân ile etkileşiminde, mekânda, oyunsal etkinliğin gerçekleşebilmesi için gerekli özellikler özetlenmiştir. `Oyuna olanak tanıyan mekânın özellikleri` adı altında ortaya konan bu çalışma, son bölümde incelenen örnekler için veri oluşturmaktadır. Üçüncü bölümde, bir eylem olarak oyunun, çocuğun eğitimindeki rolüne değinilir. Oyunun taklit ve öğrenme biçimi olarak eğitime katılımı incelenmektedir. Çocuk, zihinsel ve algısal gelişimi doğrultusunda mekân ile ilişki kurar. `Oyunun bu ilişkiye katkısı nedir` sorusuna cevap aranmaktadır. Çocuk, oyun eylemi sırasında mekânı kavrar; oyunun biçimi, kurgusu, katılan sayısı gibi değişkenlere göre mekânı yeniden kurar. Bu anlamda, bölüm sonunda incelenen ilköğretim örneklerinde, oyunun -ikinci bölümün sonunda özetlenen- özellikleri doğrultusunda, çocuk-oyun-mekân ilişkisi incelenir. Farklı okul planlamalarının, oyun kurgusuna ne ölçüde olanak tanıdığı araştırılmaktadır. iv

SUMMARY Playing games contributes to culture and strengthens social relations as a social activity. This action takes place in spaces that can blend into the game and also structure the game. Playing games is a part of child education. The child learns about relations, rules and `life` in games. While playing a game, the child constructs the space intuitively. Playing games is a `self-learned` part of child's education, especially in preliminary school years. The child's interaction with space is not limited. This study focuses on the effect of game to child-space interaction. In the beginning, the concept and act of game as well as its interaction with space are investigated. The first part of the study defines philosophical, linguistic and conceptual meanings of games. In this part, game is discussed as a fundamental element of social events like `bayram`, ceremonies and rituals with regard to a simple child activity. The games include elements from every activity related to culture. These activities may differ in their origins from culture to culture; still common values exist in games of societies from different cultures. Games not only support development of cultural values, they also manage social relations. Concepts of game and recreation became more important in 1960's, which led the way to a new form of urban life. At this age it was thought that automation systems would free people from production responsibilities and people would be left with more time for recreational activities. Under the influence of this idea, many groups presented space configurations for `homo ludens` (game playing man) and game in architecture. This part investigates works of these groups.The resulting of part two states the features that the space element attains as a result of game and space interaction. These are the characteristics of specific space elements that are a part of the game activity ör contain theme of game playing. The subject of part three is the role of game playing in child education. Imitation and learning is a part of this process. The child relates to the space in line with his/her intellectual and perceptual development. This part of the study searches for an ansvver to the question `What is the meaning of game in child-space relation?`. The child perceives the space vvhile playing a game and re-structures the space according to the features of the game. in the end of part three, the interaction betvveen child, game and space is studied in samples of preliminary school buildings. School buildings constructed in various styles are studied to understand its effect on game structure.