Küreselleşmenin mekan kimliğine etkisinin ege yerleşmeleri örneğinde incelenmesi

Abstract

ÖZET Tezin amacı, mekân kimliğinin küreselleşme sürecinden nasıl etkilendiği ve nasıl bir değişime uğradığını ortaya koymaktır. Bu değişimi ortaya koymak için benzer özellikleri taşıyan mekânların bu süreç boyunca farklılaşmasının nedenleri ve sonuçlan irdelenecektir. Küreselleşme bölümünde bu süreç; ekonomik, siyasi ve kültürel boyutları ele alınmıştır. Bu süreç boyunca kültürler arası etkileşimin mekâna yansıması irdelenmiştir. Küreselleşmenin mekânsal etkileri, Ibelings'in sınıflandırmasıyla ele alınmıştır. Son olarak, bir ülkenin ya da bir bölgenin küreselleşme sürecinden ne kadar etkilendiği gösteren ölçütler saptanmış ve ne tür verilerden yararlanılacağı ortaya konmuştur. Mekân Kimliği bölümü mekân, kimlik ve kültür bölümlerinden oluşmaktadır. Mekân bölümünde, mekân kavramı ve mekâna anlam kazandıran insanla ilişkisi irdelenmiştir. Bir saptama olarak zaman-mekân sıkışması küreselleşmeyle ilgili olarak ele alınmıştır. Kimlik bölümünde, insana ve mekâna ait kimlikler ayrı ayrı ele alınmıştır. Kent ve mimari yapı ölçeğindeki mekâna kimlik kazandıran etkenler incelenmiştir. `Mekân Kimliği''nin oluşumunda önemli rolü olan `Kültür` ayrı bir başlık altında, küreselleşmenin etkili olduğu kavramlarla beraber incelenmiştir. Küreselleşme sürecinde toplumlar arası etkileşimin hangi kültürel süreçlerle gerçekleştiği ve bunların mekânsal etkileri tablolarla açıklanmıştır. Farklı ölçeklerdeki mekânların anlamlandırılmasında ve kimlik kazanmasında değişik unsurlar etkendir. Küreselleşme sürecinin etkileri kentlerde ve yerleşme ölçeğindeki mekânlarda belirgin biçimde gözlemlenebilmektedir. Bu çalışma, küreselleşme süreciyle artan turist gelişinden etkilenen yerleşme ölçeğindeki mekânlarda irdelenmiştir. Bu ölçekteki mekân kimliğine etki eden unsurlar, doğal çevre özellikleri, yapay çevre özellikleri, toplumsal yapı/kültür olarak saptanmış ve ele alınmıştır.Ege Bölgesi'nin kültürel bir alan oluşturduğu kabul edilerek, çalışma için bu bölgedeki iki ülkeye ait yerleşmeler seçilmiştir. Bu bölgelerde yaşayan toplumların ve kültürlerin tarih boyunca etkileşimleri anlatılarak, toplumsal yapının oluşumu irdelenmiştir. Bölgede doğal çevre özelliklerinin mekân oluşumuna etkileri, seçilen örneklerdeki benzerlikleri ve farklılıkları incelenmiştir. İki karşı kıyıdan benzer topografyalardaki bu yerleşimlerdeki yapay çevre özellikleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu yerleşmelerin içinde bulundukları bölgeler ve ülkeler, küreselleşme ölçütlerine göre karşılaştırılarak, küreselleşme sürecinden ne kadar etkilendikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Son olarak, seçilen yerleşmelerde küreselleşme bölümünde ortaya konan mekânsal etkiler irdelenmiştir. Sonuç olarak, küreselleşmenin mekânsal etkileri, aynı kültür coğrafyası içinde yer alan iki farklı ülkeden seçilen yerleşmelerde incelenmiştir. Küreselleşme sürecinin, 'ekonomik-siyasi durum', 'göçe bağlı nüfus artışı/azalması', 'ulaşım' ve 'toplumun eğitim/kültür düzeyi' olarak adlandırabileceğimiz yerel ölçütlerdeki etmenlere bağlı olarak, 'mekan kimliğine' bağlı etkileri olduğu ortaya konmuştur. Anahtar Sözcükler: mekan kimliği, kimlik, küreselleşme, küreyerelleşme, mekan algısı VI

ABSTRACT The aim of the thesis is to expose the changes and the influences in spatial identity through the globalization process in need of putting forward these changes, the differences within the causes and outcomes through this process, will be investigated in spaces having similar characteristics. The process has been considered in Chapter 2 titled 'Globalization within its political and cultural dimensions. Through this process, the reflections of cultural interactions in space have been exposed. Ibelings' classification proposal has been used to work out the spatial effects of globalization. Finally, the criteria about the quantity of the 'globalization process' effect on either one country or one region have been determined. These determinations helped in utilizing the type of the data. Spatial identity stated in Chapter 3, consists of 'space', 'identity' and culture. Space is exposed through the relations of human-who acquires meaning to space-and the concepts of space itself. Time and space congestion in terms of globalization has been tried to be discussed. In 'identity' (section), identities related to human and space have been examined, each in their own contents. The factors in city scale and architectural structure scale which acquires 'identity1 into space, have been examined. 'Culture' (section) which has a considerable role in creating the 'space identity has been investigated as a title itself, within the concepts in which globalization seems to be effective. Through the globalization process, to realize the impacts between the societies, their configuration of cultural processes and their spatial effects have been disclosed in the given tables. VIIIn signification of spaces and acquiring their identities in different scales, different factors are effective. The effects of 'globalization process', can easily be seen through the spaces in cities and local settlements scales which are effected by increasing tourist income. This is mostly related with the 'globalization process'. The factors that effect 'spatial identity` in this chosen scale, are determined and examined as characteristics of natural and artificial environment, social structure/culture. Aegean Region is considered as a cultural area. Different local settlements are selected from Greece and Turkey. Social structure phenomenon of these societies and their cultures have been exposed in terms of influencing each other. The effects of natural environment characteristics on social structure phenomenon in this region are examined in terms of the similarities and differences of the selected examples. Artificial environment characteristics of these settlements chosen from opposite coasts that exist in similar topographical states are held by using a comparison method. This comparison has been verified by considering 'globalization criterion' and with the help of this process, the effects of 'globalization' in 'local settlements' 'regions' and 'countries' have been exposed. Finally, spatial effects on selected settlements which have been put forward in chapter 2,titled 'globalization' have been considered. The spatial effects of globalization are examined in local settlements chosen from 2 countries belonging to the same cultural geographic area. Due to the effects of factors such as 'economical-political state', 'increase/decrease in population', 'transportation' and 'social education/cultural level', 'globalization process' acting in different ways in each settlement due to those differentiations in local settlements has been exposed as a conclusion. Keywords: spatial identity, identity, globalization, glocalization, spatial perception VIII