Kentsel mekanların kullanımında davranış örüntülerinin etkileri: Trabzon Atatürk Alanı (Belediye Meydanı) örneği

Abstract

İnsanların yaşadığı şehirler içerisinde yer alan açık ortak kullanım alanları, o toplumun kültürünü, inançlarım, toplumsal değerlerini yansıtan; toplumun sosyal, kültürel ve ekonomik değişimlerinin dışa vurulduğu alanlardır. Toplumun genel özellikleri yani mekansal davranış mekanizmalarının yanı sıra, o topluluğu oluşturan bireylerin tercihlerinin bilinmesi de önem taşımaktadır. Mahremiyet ihtiyaçları, toplumda yaşayan bireylerin kişisel alanları ve bölgesel davranışları, toplumsal mekansal davranış mekanizmalarını oluşturur ve bu özellikler toplumlar arasında değişiklikler gösterdiği gibi, bireyler arasında da farklılıklar gösterebilir. Bireysel tercihler ise, kişiler arasındaki farklılıkları ortaya koyar; farklı yaş, cinsiyet, etnik köken, meslek, eğitim ve gelir düzeyine sahip olası bireylerin mekanı algılamaları farklı olacağından, mekansal beklentiler ve amaçlar ile bireyin eğilimleri ve geçmiş yaşantıları da önem taşır. İnsan ile çevresi arasındaki ilişkilerin birbiri içine girmiş; çevrenin insan davranışlarını, insanın da çevreyi etkilemekte olduğu ve insan ile çevresi arasında karşılıklı etkileşimlerden oluşan bir süreç yaşanmaktadır. Teorik araştırma ve uygulama çalışmalarından oluşan tezin amacı, davranış örüntülerinin kentsel mekanların kullanımında yarattığı etkileri, bu etkileşimler üzerinden açıklamaktır. Bu çalışmada, insan-mekan etkileşimi incelenirken, davranış bilimleri, çevresel psikoloji ve kentsel mekan konularında yapılan literatür taraması, uygulama alanında yapılacak gözlemler için altyapı oluşturmuştur. Giriş bölümünde tezin, belirlenen amaçlar doğrultusundaki kapsamı ve yöntemi belirtilmiş, konuyla ilgili bugüne kadar yapılmış araştırmalara ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Tezin problem alanı bir örnekle tanımlanmış ve belirlenen bu problemin çözümü kapsamında tezin amacı ve yöntemi ortaya koyulmuştur. Çalışmanın kuramsal kısmını oluşturan ilk dört bölümde, çevre, mekan, insan, davranış kavranılan ve bu kavramların etkileşimleri açıklanmıştır. Kentsel mekanların kullanımında davranış örüntülerinin incelenmesinin konu olduğu çalışmada, uygulama alanı olarak Trabzon'daki Atatürk Alanı (Belediye Meydanı) seçilerek, burada mekansal/işlevsel analizler, anket ve davranış gözlemi vıı çalışmaları yapılmış; sonuçların tasarımlarda nasıl birer veri olarak değerlendirilebileceği ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Sonuç ve öneriler bölümünde ise çalışmadan elde edilen bulgular özetlenerek, davranışın mekan kullanımında yaratabileceği etkiler üzerinden önerilerde bulunulmaya çalışılmıştır: Birey ve toplulukların mekandaki davranışlarının gözlenmesi; mekanın fiziksel üç boyutluluktan öte toplumsal, bireysel, ruhsal bir bütün olduğunun kabul edilmesi ve bu düşüncenin mekanla ilişkilendirilmesi gerekmektedir.Anahtar Sözcükler: Kentsel Mekan, Davranış Örüntüleri Çevresel Psikoloji, Mekansal Davranış, Meydan.

The common usage areas that reserve a place in the cities which people live, are the areas reflect culture, belief, values of mentioned society and are the areas which social, cultural and economical variabilities are reflected. General features of the society or, in addition to residental behavioural mecanisms, to know the individuals' preferences forming that society are also important factors. The necessity of confidentiality, personal areas and regional bahaviours of the individuals living in the society consist the residental behavioural mecanisms and not only these features vary among the societies, these also vary among the individuals. Personal preferences expose the variabilities among the people: Because of the different perception of the residence by the people in different age, sex, ethnic origin, job, educational and income level, together with the residental expectations and purposes, tendencies and past experiences are also important. A process have been existing in which relations among the people and their environments have been joining each other, their surroundings have been influencing the human behaviours, the human have been influencing their surrounding and consists of reciprocal interactions among human and their surrounding. Purpose of the thesis which consists of theorical research and practical studies is to explain the effects of the behavioural patterns in the usage of urban places in assitance of these interactions. In this study, while human-resident interaction is being examined, behavioural sciences, environmental psychology and literature research about the urban places have supported the observations in the practical area. In the introduction, range and method of the thesis whith the direction of determined purposes are stated, explanations took place about researches about the subject that have produced until now. The problem section of the thesis was defined with an example and purpose and method of the thesis were exposed in the scope of this determined problem's analysis. In the first four parts which form theorical section of the study, environment, resident, human, behaviour concepts and interactions of those concepts were explained. In this study which subject is to examine the behavioural patterns in the usage of urban places, choosing Atatürk Alanı (Belediye Meydanı) in Trabzon as a practise area, in this area, residental/functional analysis, public survey and behavioural observation were studied and how the results one each could be a data to use in the designs were tried to expose. In conclusion and suggestion parts, while summarizing the findings obtained from the study, in the assistance of effects that behaviours created in the usage of residence, suggestions were tried to be explained. It is necessary to observe behaviours of individuals and communities in residents, to accept the resident as a social, personal, psychological composition beyond three dimension and to relate this thought with the resident.