Kistik fibroziste ve diğer alt solunum yolu infeksiyonlarında Pseudomonas aeruginosa`nın virulans faktörleri

Abstract

ÖZET Pseudomonas aeruginosa normal sağlıklı kişilerde nadiren infeksiyona neden olan, bağışık ödünlülerde (kistik fibroz, kanser, travma, yanık) morbidite ve mortalitesi yüksek ciddi infeksiyonlara neden olan bir mikroorganizmadır. Pseudomonas aeruginosa patogenezinde rol alan virulans faktörleri içinde aljinat, alkali proteaz, ekzotoksin A, fosfolipaz C sıklıkla suçlanan hücre dışı ürünlerdir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda baza infeksiyonlarda belirli virulans faktörlerinin ön plana çıktığı gözlenmektedir. Çalışmamızda kistik fibrozlu olan 60 (Grup 1) ve olmayan 59 hastaya ait alt solunum yolu örneğinden(Grup 2) izole edilen toplam 119 Pseudomonas aeruginosa kökeninde, bakterinin virulansında önemli olarak kabul edilen elastaz, alkali proteaz ve aljinat üretimi ve iki grup arasında virulans faktör üretimleri açısından fark olup olmadığı, ayrıca enzim üretimi ile çeşitli antibiyotiklere duyarlılık arasındaki ilişki araştırılmıştır. Enzim üretimleri kantitatif ya da yan kantitatif yöntemlerle saptanmış; antibiyotik duyarlılıkları ise mikrodilüsyon yöntemi ile belirlenmiştir. Kistik fibroz hastalarından izole edilen kökenlerin 42'sinde (%70) elastaz, 31 'inde (%52) alkali proteaz ve 57'sinde (%95) aljinat üretimi saptanmıştır. Kistik fibroz dışı kökenlerde ise bu oranlar sırasıyla %73, %61, ve %96 olarak bulunmuştur. Kistik fibroz dışı alt solunum yolu kökenlerinde ve kistik fibroz hastalarından izole edilen kökenlerde aljinat üretimi alkali proteazdan ve elastazdan anlamlı şekilde fazla iken; yine elastaz üretimi alkali proteaza göre daha fazla bulunmuştur. Her üç virulans faktör üretimi gözönüne alındığında alkali proteaz üretiminin kistik fibrozu olmayan hastaların izolatlarmda anlamlı bir şekilde fazla olduğu, aljinat ve elastaz üretiminin gruplar arasında farklılık göstermediği gözlenmiştir. Antibiyotik duyarlılık sonuçlarına göre yoğun bakım ünitesinden izole edilen kökenlerde sırasıyla meropenem, sefepim ve imipenem en duyarlı antibiyotikler olarak bulunmuş, ancak genel olarak diğer servis 49kökenlerine göre daha dirençli oldukları gözlenmiştir. Bunun yanında poliklinik hastalarından ve kistik fibroz hastalarından izole edilen kökenler, hastane kaynaklı kökenlere göre daha hassas bulunmuştur. Çalışmanın bir diğer amacı Pseudomonas aeruginosa kökenlerindeki antibiyotik direnç paternleri ile virulans faktörleri arasında ilişki olup olmadığının gösterilmesi idi. Yapılan istatistiksel analizler sonucu elastaz üretiminin tobramisin duyarlılığı ile (P<0.05) ; alkali proteaz üretiminin meropenem (P<0.05), sefepim (P<0.01) ve piperasilin (P<0.05) duyarlılıkları ile anlamlı bir ilişki gösterdiği saptanmıştır. Sonuç olarak bu araştırma sadece kistik fibrozda değil tüm alt solunum yolu örneklerinde aljinat ve elastazın önemli virulans faktörleri olduğunu ortaya koymuştur. Bazı virulans faktörlerinin fazla üretimi ile bazı antibiyotiklere duyarlılığın saptanmış olması bu ilişkinin ileri çalışmalarla açıklığa kavuşturulmasını gerektirmektedir. 50

ÖZET Pseudomonas aeruginosa normal sağlıklı kişilerde nadiren infeksiyona neden olan, bağışık ödünlülerde (kistik fibroz, kanser, travma, yanık) morbidite ve mortalitesi yüksek ciddi infeksiyonlara neden olan bir mikroorganizmadır. Pseudomonas aeruginosa patogenezinde rol alan virulans faktörleri içinde aljinat, alkali proteaz, ekzotoksin A, fosfolipaz C sıklıkla suçlanan hücre dışı ürünlerdir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda baza infeksiyonlarda belirli virulans faktörlerinin ön plana çıktığı gözlenmektedir. Çalışmamızda kistik fibrozlu olan 60 (Grup 1) ve olmayan 59 hastaya ait alt solunum yolu örneğinden(Grup 2) izole edilen toplam 119 Pseudomonas aeruginosa kökeninde, bakterinin virulansında önemli olarak kabul edilen elastaz, alkali proteaz ve aljinat üretimi ve iki grup arasında virulans faktör üretimleri açısından fark olup olmadığı, ayrıca enzim üretimi ile çeşitli antibiyotiklere duyarlılık arasındaki ilişki araştırılmıştır. Enzim üretimleri kantitatif ya da yan kantitatif yöntemlerle saptanmış; antibiyotik duyarlılıkları ise mikrodilüsyon yöntemi ile belirlenmiştir. Kistik fibroz hastalarından izole edilen kökenlerin 42'sinde (%70) elastaz, 31 'inde (%52) alkali proteaz ve 57'sinde (%95) aljinat üretimi saptanmıştır. Kistik fibroz dışı kökenlerde ise bu oranlar sırasıyla %73, %61, ve %96 olarak bulunmuştur. Kistik fibroz dışı alt solunum yolu kökenlerinde ve kistik fibroz hastalarından izole edilen kökenlerde aljinat üretimi alkali proteazdan ve elastazdan anlamlı şekilde fazla iken; yine elastaz üretimi alkali proteaza göre daha fazla bulunmuştur. Her üç virulans faktör üretimi gözönüne alındığında alkali proteaz üretiminin kistik fibrozu olmayan hastaların izolatlarmda anlamlı bir şekilde fazla olduğu, aljinat ve elastaz üretiminin gruplar arasında farklılık göstermediği gözlenmiştir. Antibiyotik duyarlılık sonuçlarına göre yoğun bakım ünitesinden izole edilen kökenlerde sırasıyla meropenem, sefepim ve imipenem en duyarlı antibiyotikler olarak bulunmuş, ancak genel olarak diğer servis 49kökenlerine göre daha dirençli oldukları gözlenmiştir. Bunun yanında poliklinik hastalarından ve kistik fibroz hastalarından izole edilen kökenler, hastane kaynaklı kökenlere göre daha hassas bulunmuştur. Çalışmanın bir diğer amacı Pseudomonas aeruginosa kökenlerindeki antibiyotik direnç paternleri ile virulans faktörleri arasında ilişki olup olmadığının gösterilmesi idi. Yapılan istatistiksel analizler sonucu elastaz üretiminin tobramisin duyarlılığı ile (P<0.05) ; alkali proteaz üretiminin meropenem (P<0.05), sefepim (P<0.01) ve piperasilin (P<0.05) duyarlılıkları ile anlamlı bir ilişki gösterdiği saptanmıştır. Sonuç olarak bu araştırma sadece kistik fibrozda değil tüm alt solunum yolu örneklerinde aljinat ve elastazın önemli virulans faktörleri olduğunu ortaya koymuştur. Bazı virulans faktörlerinin fazla üretimi ile bazı antibiyotiklere duyarlılığın saptanmış olması bu ilişkinin ileri çalışmalarla açıklığa kavuşturulmasını gerektirmektedir. 50