Haliç kıyılarında Bizans döneminden günümüze işlev ve doku değişimleri

Abstract

ÖZET Haliç, tarihin ilk çağlarından itibaren önemli yerleşimlere sahne olmuş bir coğrafyadır. Bu önemli yerleşim merkezi, gerek topografik yapısı gerekse de stratejik konumu ile her zaman etkili bir çekim noktası olmuştur. Özellikle ilk çağlarda Haliç bölgesinin en cazip özelliği, coğrafi yapısı dolayısıyla savunmasının kolay olmasıdır. Ticaretin deniz yoluyla yapılması ile birlikte de Halic'in stratejik önemi gündeme gelmiştir. Haliç, Akdeniz ve Karadeniz gibi çok önemli iki denizi birleştiren İstanbul Boğazı'nın en etkili kontrol noktalarından biridir. w Bizans ile birlikte gelişmeye başlayan Haliç, bu gelişimini günümüze kadar sürdürmüştür. Haliç kıyı bandında Bizans döneminde oluşmaya başlayan ve Osmanlı ile birlikte gelişen mimari dokuda, tarihin kimi dönemlerinde bozulmalar yaşansa da dokudaki sürekliliğin bugün bile kimi Haliç yerleşimlerinde var olduğu görülmektedir. Hatta mimari doku ile birlikte yerleşimlerin işlevlerinin bile değişime uğrayarak da olsa halen devam etmektedir. Çalışmamın birinci bölümünde, Halic'in coğrafi yapısı ve yerleşimin tarihsel gelişimi anlatılmıştır. Bu tarihsel gelişim, Bizans öncesi dönemden başlayarak günümüz planlama çalışmalarına kadar analiz edilmiştir. ikinci bölümde ise Haliç'te yaşanan işlev ve doku değişikliklerine yönelik analiz çalışmaları yapılmıştır. Bu bölümde, 19. yüzyılda başlayan sanayileşme çalışmaları ve Cumhuriyet döneminde yapılan planlarla tahrip olan Haliç kıyılarının nasıl değerlendirilebileceği araştırılmıştır. Analiz çalışmaları, kıyıda halen var olan ve endüstri arkeolojisi açısından önemli kabul edilen sanayi yapılan odaklı olarak yapılmıştır.IIÜçüncü ve son bölümde ise, tüm bu analiz çalışmalarından elde edilen sonuçlar ışığında Haliç bütününde yapılabilecek muhtemel bir planlama çalışmasında dikkat edilmesi gereken noktalara değinilmiştir. Bu bölümde Haliç kıyı bandında eskiden var olan canlılığın tekrar oluşturulabilmesi için öneriler getirilmiştir. III

ABSTRACT Haliç is one of the most important places the people has chosen tol ive since the early times of history. This important settlement center has great attractive advantagesboth with topographic structure and strategical location. Especially in ancient times, the most important advantage of Haliç was strategical location which makes it easy to defend. Strategical importance of Haliç has been increased by trading by sea. Haliç was the most important control point in Bosphorus between Black Sea and the Mediterranean Sea. Haliç has improved starting from Byzantine till current times. Although some architectural and structural destructions, it could be said that architectural and historical structure of the area has continued and carries its own particulars. In the first part of our work, the geographical and historical structure of Haliç has been explained. This historical development has analysed in a period of before Byzantine to the present times. In the second part, functional and structural changes in Haliç in the time period has been analysed. The industrial developments started in the 19th century and plans prepared in the first years of Turkish Republic have caused great destruction in the architectural structure of Haliç and this was analysed here in details together with re using offers for destroyed areas. Analysis has been carried out on the basis of recently present old industrial structures / buildings which were stil exist and important for industrial archaeology. In the third and last section the main aspects which should be take into consideration in case of any planned revision to be held in Haliç were particularly ascertained by the analysis of all analysis carried out in our thesis. The section includes same offers for Haliç to make it livefull and lovely place as before. rv