Kentsel yenileşme projelerinin katılım boyutu: Ciutat Vella ve Fener Balat örnekleri

Abstract

ÖZETBütün önde gelen dünya kentleri, günün gerektirdiği koşullara uyum sağlamak,evrensel değerlerini korumak ve küreselleşmenin getirdiği rekabet ortamındavarolabilmek için dinamik bir değişim göstermek ve yenilenmek durumundadır. Buçok boyutlu süreç, günümüzde, fiziksel, ekonomik ve sosyal anlamda hedefleriiçeren, sürdürülebilir ve planlı bir gelişimi kapsayan `kentsel yenileşme' adınıalmaktadır.Avrupa kentlerinde yaşanan ve zamanla geliştirilerek bugünki halini alan kentselyenileşme süreci, ülkemizin ve önde gelen kenti İstanbul'un da öncelikle`sürdürülebilir' bir gelişim için ve bir çok farklı sebepten dolayı gereksinim duyduğu birsüreçtir. Kentsel yenileşme sürecinde yer alması gereken bir çok araç ve aktörünyanısıra önemli unsurlardan birisi de `katılımcılık' faktörüdür. Bu tez çalışmasıbağlamında, kentsel yenileşme sürecinde katılım faktörünün önemi vurgulanarak,İstanbul Fener Balat ve Barselona Ciutat Vella örnekleri karşılaştırılmıştır.Kentsel yenileşme girişimlerinde başarı sağlamış olan örnek modellerin hepsindesosyal hedeflere ulaşmanın ve projenin her anlamda devamlılığını sağlamanın ancakbütün aktörlerin sürece katılımını sağlamakla mümkün olduğu görülmektedir. Bunoktada, yürütücü kurum ve kuruluşlarla yerel halkın irtibatını sağlaması gereken arabirimler olan sivil toplum kuruluşları önem kazanmaktadır. Ülkemizde de sondönemde etkinlikleri artan bu birimler daha yaygın hale gelerek, alınan kararlarda sözsahibi olabilmeli ve daha ağırlıklı bir etkinlik sağlamak adına kapasitelerinigeliştirmelidir.Avrupa örnekleri incelendiğinde bu konudaki en tecrübeli ülkenin İngiltere olduğugörülmektedir. Sanayileşme sonucu yaşanan kontrolsüz kentleşme süreci ve devameden dönemde artan sorunlar için geliştirilen çözümler bu konuda bir çok ülkeyeörnek olmuştur. Bu süreç İngiltere'de uzun yıllara dayanan deneyimler sonucugeliştirilmiştir ve başarılı uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Bu deneyimler ışığında kilitkavramlar ortaya konulmuş ve Avrupa Birliği bazında deneyim paylaşımı ile birliktediğer Avrupa kentlerini de etkilemiştir. Kısa sürede de planlı bir yönetim anlayışı vebelli reformlarla hem kent ölçeğinde hem de ilçe ve mahalle bazında kentselyenileşme projelerinin başarıya ulaşabileceği kanıtlanmıştır. İspanya ülkesindekiBarselona ve Ciutat Vella örneği de bunlardan birisidir.İstanbul kenti özelinde ise, kent bütününde başlatılması gereken kentsel yenileşmeprojelerine öncü olmak açısından öncelikli alanlar ve pilot projeler önem taşımaktadır.Bu örnek projelerden biri ise İstanbul'da 1990'larda başlatılmış olan en etkiliörneklerden birisi olan Fener Balat projesidir. Sosyal hedeflere dayalı ve AB destekliilk girişim olan bu proje, gelişimine söz edilen kavramlar dahilinde devam etmektedir.Türkiye'de bu gelişmeler ışığında, önemi son dönemlerde daha iyi anlaşılansürdürülebilir kentsel yenileşme sürecinin başlatılması adına ülke bazında somutgelişmeler yaşanmakta olup, merkezi hükümet konu ile ilgili yasa taslağını hazırlamışbulunmaktadır. Merkezi hükümet ve yerel yönetimler bazında yasal olarak gerekendeğişimlerin yapılması ve yerel kullanıcıların da sürece katılımının aktif halegetirilmesi ile kapsamlı kentsel yenileşme projeleri oluşturmak ve sürdürülebilirgelişimini sağlamak kolaylaşacaktır.

SUMMARYAll major world cities have to provide a dynamic change and should be renewed toharmonize to the required conditions of the day and to obtain in the competativestage that is created by globalisation. This multi dimensional process is named as`urban regeneration? that includes physical, social, economic goals and at the sametime, a sustainable and planed development.Urban regeneration process, which is experienced and have been developed in timein European cities, is a process that our country and its pioneer city İstanbul needsfor a `sustainable? development. Besides a lot of actors and tools that needs to takeplace in urban regeneration process, the `participation? factor is one of the mostimportant ones. In the context of this study, İstanbul Fener Balat and BarcelonaCiutat Vella examples are compared by highlighting the importance of participation.In all example models which have provided success in urban regeneration, it is seenthat this is only possible by providing the participation of all actors into the process, toreach the social goals and provide the sustainability at all. At this point, the NGO?sgain importance, which should be the units to provide communication between theexecutive bodies and the local communities. These units, that became more affectivein recent times in our country, should bild their capacitiy stronger and become morewide-spread to be able to speak knowledgeably about the decisions and to increasetheir affectiveness.When the European examples are examined, it is seen that UK is the mostexperienced country on that subject. The sollutions that are developed to handle theproblems, of uncontrolled urban growth process after the ındustrialisation and theincresing problems in the following period related to that, have been an example forother countries. This process have been developed at the end of experiences that isbased on a long term in England and there are successfull examples. Related tothese examples, key points have been introduced and by experince sharing on EUlevel, other European countries have been affected. It is proved that, urbanregeneration projects both in city and neighbourhood scale can be successfull, whensupported by a planed governance and definite reforms, also in a short period oftime. Barcelona and Ciutat Vella example in Spain is one of them.In İstanbul specific, priority areas and pilot projects, to be pioneer for urbanregeneration projects that has to be initiated all over the city, have great importance.One of these most affective projects is Fener Balat Project that has been started in1990s. The project that is the first initiative based on social goals and supported byEU, is being continued among the mentioned approaches.Some concrete steps have being taken in Turkey contry-wide, related to thesedevelopments to initiate the sustainable urban regeneration process and the centralgovernment have prepared the legal draft about the subject. It is going to becomeeasier to create comprehensive urban regeneration projects and provide theirsustainable development by realizing the required legal changes at central and localgovernment base and by activating the participation of local communities.