Çok amaçlı karar vermede hedef programlama ve bir uygulama

Abstract

ÖZET Bu çalışmada karar verme yöntemleri ele alınmıştır. Karar türlerinden belirlilik durumu, amaç sayısının bir veya birden fazla oluşuna göre sırasıyla doğrusal programlama ve hedef programlama olarak ele alınarak çözüm yöntemleri tanıtılmıştır. Bu yöntemlerden hem doğrusal programlama hem de hedef programlama bir gerçek hayat problemi üzerinde uygulanmıştır. Hedef programlama, aynı anda karşılanması gereken birden fazla amaç için tatmin edici çözümler ortaya koyması nedeniyle gerçek hayat problemlerinin çözümünde sıkça başvurulan bir yöntemdir. Ekonomi, siyaset, eğitim, yatırım planlaması vb. birçok alanda başarı ile uygulanabilmektedir. Çalışmanın birinci bölümünde karar kuramının genel yapısı, karar ortamı hakkındaki bilgi düzeyine göre karar türleri ve karar verme yöntemleri incelenmiştir. ikinci bölümde belirlilik durumunda ve karar vericinin amacının bir tane olduğu durumlar için çok yaygın olarak kullanılan doğrusal programlama ele alınmış ve grafikle çözüm yöntemi ve simpleks yöntem açıklanmıştır. Üçüncü bölümde belirlilik durumunda ve karar vericinin birden fazla amacının olduğu durumda kullanılan etkin yöntemlerden biri olan hedef programlama ele alınmış ve doğrusal hedef programlama üzerinde yoğunlaşılmıştır. Doğrusal hedef programlama için önerilmiş olan ve simpleks yöntemin geliştirilmiş hali olan değiştirilmiş simpleks yöntem yine bu bölümde incelenmiştir. Dördüncü bölümde bir dershanenin öğretmenlerine vereceği ders yükünün belirlenmesi problemi hedef programlama olarak modellenmiş ve WinQSB ile çözülmüştür, beşinci bölümde de elde edilen sonuçlar yorumlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Karar Verme, Doğrusal Programlama, Hedef Programlama, Doğrusal Hedef Programlama

SUMMARY In this study, decision techniques are considered. Decision under certainty, which is one of the decision types, is inspected as Linear Programming and Goal Programming according to its number of aims being one or more respectively, and solution techniques are defined. Both Linear Programming and Goal Programming are applied on a real world problem. Goal Programming is frequently applied in real world problems because it supplies a satisfactory result for multiple aims to fulfill simultaneously. It is successfully applied in economics, politics, education, investment planning and many other areas. In the first chapter, the general structure of the decision theory, decision types according to their level of information about the condition of decision making, and decision-making techniques are inspected. In the second chapter, Linear Programming is studied, which is widely used for the situations under certainty and when the decision-maker has only one aim, in addition, Graphical Solution Method and Simplex Method are explained. In the third chapter, Goal Programming which is one of the most efficient methods for the situations under certainty and when the decision-maker has more than one aim is dealt with and focused on Linear Goal Programming. Furthermore in this chapter, Modified Simplex Method, which is suggested for Linear Goal Programming and which is the developed form of Simplex Method is studied. In the fourth chapter, the problem of the defining the monthly working hours of the teachers in a private course has been modeled as Goal Programming and solved by using WinQSB. In the conclusion, obtained solutions are interpreted. Key Words: Decision Making, Linear Programming, Goal Programming, Linear Goal Programming 11