Mimarlıkta tasarım-yer ilişkisi bağlamında `yer`e özgü mimari dilin dönüşüm sürecinde yeniden üretilmesi

Abstract

Bu çalışma, günümüz yerleşmelerine ait farklı boyutlarda karşılaşılan, `yer°e özgü mimari ifade biçiminin ve bu biçimin çevresiyle kurduğu ontolojik uyuma dair sorunları, tasarım-yer ilişkisi bağlamında ele almaktadır. Giriş bölümünde, konunun güncelliği ve mimarlık disiplini açısından önemi, farklı boyutlarıyla birlikte ortaya konmaya çalışılmıştır. Birinci bölümde, tezin kavramsal zeminini oluşturan bazı olgu ve kavramlar farklı kültürlerde ve farklı bakış açılarından değerlendirilmiştir. Bunun için öncelikle mekan ve yer kavramlarının tarihsel boyutuyla birlikte, hangi aşamalardan geçtiği, Doğu ve Batı düşünce sistemlerinde ele alınarak, kentsel ortamda `yerin ne anlam taşıdığı tartışılmıştır. Ardından, yer ve mimari dil ilişkisi, çevresel kimlik çerçevesinde, mimari dilin oluşumunda etkili bileşenlerle birlikte irdelenmiş ve bunların analizinden yola çıkarak, tasarımın `yerele ilişkisini kuran farklı boyutlar ortaya konulmuştur.. Tezin kavramsal bölümünü oluşturmaktadır, olgular ele alınmıştır. İkinci bölümde, tarihsel süreç içinde, yer ve mimari dil ilişkisi, tasarım-yer bağlamında incelenmiştir. Bu sürecin incelenmesinde, mekan sorunlarının diğer yaşamsal bileşenlerden ayrı düşünülemeyeceği fikrinden yola çıkarak, tüm toplumsal, fiziksel ve çevresel koşullar bir sistem bütünlüğü içinde irdelenmeye çalışılmıştır. Uygarlığa ait belirli dönemler içinde, bu ilişkilerin oluşum ve çözülme şekilleri irdelenmiştir. Bu irdelemelerle, farklı koşullar altında tasarım-yer ilişkisindeki çözülme ve değişim biçimleri, nedenleri ile birlikte, bugünkü mekansal sorunlara ışık tutması amacıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu sürecin bir devamı olarak günümüzdeki tasarım-yer ilişkisi de farklı mimari uygulamalarla birlikte ele alınmıştır. Bu bölüm içinde Türkiye'ye ait tasarım sorunları, kendine özgü dinamikleri ve süreçleri ile birlikte ayrıca ele alınmıştır. 8u bölüm, tezin mimarlık ve kentteki uygulama bölümünü oluşturmaktadır. Üçüncü bölümde, 2. bölümden gelen mekansal kırılma ve çözülmelerin ve yeni oluşumların bir devamı olarak günümüze uzanan süreçte geliştirilen tasarım yöntemleri ve çözüm önerileri incelenmiştir. Bu süreç içinde ortaya çıkan çevresel sorunların giderek mekan ve yaşam sorunları haline de dönüşmesinin etkisiyle, evrensel düzeyde, tüm tarafların ilkesel düzeyde fikir ve söylem birliğine vardıkları konular, mimari tasarım sürecinde etkili olma biçimleri bağlamında tartışılmıştır. Bu bölüm, tez konusu ile ilgili güncel yaklaşımları içermektedir. Dördüncü ve son bölümde ise, önceki bölümlerden gelen ve tasarım-yer ilişkisini etkileyen veriler doğrultusunda, `yer`e özgü mimari dilin, günümüz değişim koşullarında, yeniden tekrar nasıl yorumlanabileceğine dair bir öneri yöntem geliştirilmiş ve iki farklı örnek üzerinden bu öneri yöntemin nasıl izleneceği irdelenmiş ve değerlendirilmiştir. Bu bölüm, tez çalışması içinde geliştirilen öneri yöntemin ortaya konulmasını ve örneklerle açıklanmasını içermektedir. Sonuç bölümünde ise, çalışmanın tümünden gelen veriler ışığında, tezin amacına yönelik bir bağlamda ortak değerlendirmeler ortaya konulmuştur.

This thesis is concerned with the issues on contemporary urban settlements's architectural languages based on place through the context of design and place, that are seen in the onthological relationship between the environment and design. In preface, the currency and the importancy of the subject in architectural discipline is discussed with its different dimensions In the first chapter, some fundamental concepts and notions forming the conceptional basis of the thesis, are evaluated through different point of views and cultures. Space and place concepts are analysed within the historical context, both east and west phlilosophical point of views and then the meaning of place conception in city is argued. The relation between place and architectural language is evaluated together with its components through the context of environmental identity and after this analysing, the different dimensions that build the relationship of design with the `place` is here studied on. This is the conceptual phase of the thesis. In the second chapter, the relations of place and architectural language is studied through the design-place concept within the historical context. From the idea of the space oriented issues cannot be kept seperate from the phenomenons of life, the whole dimensions of social, physical and environmental conditions are analysed with a systematical context with this approachment in this process. The formation these relationships and their way of solvements are analysed in some distinguishing periods. As a paralel to such improvements, contemporary architectural approaches that are based on place nad design thought are considered with these evolutions. In this chapter also Turkiye's space oriented issues are also discussed with its own authentic dynamics and evolutions. This chapter constitutes the praxis of the thesis that seen in architecture and city. In the third chapter, the design methods and some proposal solutions that aim to solve the problems about place and design, are analysed in the process of history. From the originating point of that the contemporary environmental issues do not only concern environment but also the quality of settlements, the common agreements that almost all governments agree with on a common platform and the interaction of these agreements on process of design are argued. This chapter is composed of contemporary approaches that concern the thesis concept. In the forth and last chapter, through the datas coming from the previous chapters effecting the relation of the place and design concept, a proposal method is developed for the reproduction of architectural language based on place within the contemporary circumstances that belong to its own culture, society and time. This proposal method is analysed on two different examples. At the end of the thesis, a common analysing has been made through the guidance of components coming from the whole study.