Kent mekanında sosyal, ekonomik ve çevresel değer yaratımı sürecinde bir araç olarak kentsel tasarım: Lizbon EXPO ve Talimhane örneği

Abstract

Son yıllarda, sürdürülebilirlik gündeminin dünya genelinde kabul görmesi,beraberinde kentsel çevre nasıl organize edilmeli, nasıl bir form almalı, nasılplanlanmalı ve yönetilmeli gibi tartışmaları getirmiştir. Aynı dönemde hızkazanan küreselleşme baskıları kentler arası rekabet ortamını ve ?yarışmacıkentler? kuramını güçlendirmiştir. Yatırım çekmek ve iş olanakları yaratmakkonularında kentler arası rekabetin artması; iyi tasarlanmış ve iyi yönetilenkentsel çevrelerin, kentlerin ekonomik rekabet gücünü arttıracağı görüşününgenel kabul görmesine neden olmuştur.Kamusal alanların ve binaların oluşumunda kamu sektörünün rolününgiderek azalması, özel sektör liderliğinde kalkınma ve gayrimenkul piyasasısüreçlerine hız kazandırmıştır. Bunun sonucunda, çok taraflı gelişmeortaklıkları, tasarımın karar üretme ve uygulama boyutlarının önemli birbileşeni olmuştur. Kamu sektörü düzenleyici kapsam sağlama göreviniüstlenirken, tasarım kalitesine yatırım yapmak özel sektörün inisiyatifinegeçmiştir.Ne var ki, çağdaş gelişim ortamında piyasa güçleri genellikle kısa vadeli geridönüşler beklemekte, tasarım kalitesine uzun dönemli yatırım yapmaya karşıgelmektedirler. Kapital güç ve yapılaşma tercihlerinin çoğu zaman bu güçlerinyönetiminde olması, var olan problemi güçlendirmektedir. Bu durum, sondönemlerde kentsel tasarımın marjinalleşmesine ve eğer bazı faydalarla telafiedilemiyorsa, iyi tasarımın ancak ve ancak ?maliyetleri arttıran bir şey olduğu?görüşünün yaygınlaşmasına sebep olmuştur.Bu gelişmeler ışığında, daha iyi bir kentsel tasarımın değerini ortaya koymakve bunun fayda-maliyet analizini yapmak, tasarım kalitesi ile uygulanabilirliğiolan projeleri buluşturma çabasının önemli bir parçası olacaktır. Kentseltasarımın değer yaratımının tanımlanması, tasarımda kalite sağlanmasınınve daha yaşanabilir kentsel mekanlar üretilmesinin önündeki engellerinaşılmasında güçlü bir teşvik sağlayacaktır. Kentsel tasarım ve değerarasındaki bağlantı tanımlanmadığı ve fayda-maliyet arasında dengealgılanmadığı sürece, paydaşların yapılaşma ile ilgili yaklaşım ve kararlarınınaniden değişmesini beklemek fayda sağlamayacaktır.Bu tez çalışması, kentsel tasarım ile değer yaratımı arasındaki ilişkiyitanımlamayı ve örnekler üzerinde bu ilişkiyi kanıtlamayı hedeflemektedir.Böylelikle kentsel gelişmeye taraf olan tüm aktörler, kentsel tasarıma yapılanyatırımların ekonomik, sosyal ve çevresel olarak yaratılan artı değerlekarşılanabileceğini görme şansına sahip olacaklardır.

By the acceptance of sustainable development agenda widely, the issueson the form, organization and management of urban environment becamemore denotative. At the same time, increasing impacts of globalization andcompetition of cities for attracting more investments and creating economicopportunities pointed out that; well-designed and well-managed urbanspaces enhance the economic competitiveness of the cities.As the role of public sector in the production process of buildings and publicspaces has reduced, the focus on the private sector led developments andthe process of property markets have strengthened. As a result of this,development partnerships with multi-stakeholders has been a fundamentalelement of decision making and the third dimension of urban design. Whilepublic sector provides regulative context and an approach for improvinginstitutional framework; investment in design quality has been the initiative ofprivate sector, as well as developers and builders.Unfortunately, market pressures usually resist to long term investment indesign quality. However, construction is carried out and shaped by theseactors, that?s why the problem is reinforced. In last decades, this resulted inmarginalisation of urban design and spreading the opinion that ?better designonly causes increasing of costs? if it has not a return by some benefits.To find out the value of better urban design and make the cost & benefitanalysis of it is a significant part of the struggle on meeting design qualitywith public space projects. To define and bring up the value of urban designdefinetly, will facilitate to overcome the difficulties on the way of better designand the process of making more sustainable and liveable urban spaces.Unless the relation between ?urban design? and ?value? is explained tostakeholders and the balance between cost and benefit is perceived by thosewho are supposed to pay for better design; it will not make any sense to hopeattitudes of stakeholders about investment decisions would change suddenly.This study aims to identify the value added by design, to demonstrate thebenefits gained from well-designed urban spaces and measure value addedby good urban design where it is possible. Thus, the stakeholders areexpected to realise that the cost of better urban design can be returned byeconomic, social and environmental values.