Mimarlıkta yersizleşme ve yerin -yeniden- üretimi

Abstract

Mimarlıkta yersizlesme, mimari ürününün, herhangi bir coğrafi bölgeye,kültürel yapıya, düsünsel dizgeye ya da zamana ait olamaması; burada yada orada, bu zamanda ya da o zamanda üretiminin fark etmemesi;kendine bir yer-yurt edinememesi ve tekil bir öge olmanın ötesinegeçemeyisi olgusudur. Baska bir deyisle mimari tasarımı yönlendirenveriler bütünü olarak yerleri yer yapan niteliklerin giderek ortadankalkması, çevrenin iletisimsel gücünün azalması, mimarlık kuramında isesöylemlerin anlatımsal bütünlüğünün kalmayısı, kavramların ait olduğudüsünce yurtluklarından kopması sürecidir. Özetle yersizlesme, fizikselçevreden kültürel değerler bütünlüğüne, tarihsel dönemsellikten kuramsaldizgeye çesitli boyutlarda ya da kavrayıslar altında görülen birbağlamsızlasma sorunudur.Tez öncelikle böyle bir olgunun varlığını, mimarlık disiplini açısından birsorun olarak görülüp görülemeyeceğini sorgulamakta, kaynaklarını,sınırlarını ve etkilerini arastırmaktadır. Elde edilen veriler doğrultusundamimarlık disiplini açısından ?yersizlesme? için yeni bir kavramsallastırmahedeflenmistir. Bu çerçeve içerisinde konu ?Yer?, ?Yersizlesme? ve ?Yerin ?Yeniden- Üretimi? olmak üzere üç ana bölüm halinde ele alınmıstır.Yersizlesme sorununun tespitinde bir ön çalısma niteliği tasıyan birincibölümde, ?zaman?, ?mekân? ve ?yer? kavrayıslarının bilgi kuramı açısındangenel bir değerlendirmesi yapılarak 1960'lardan bu yana mimarlık disipliniiçin gelistirilen yer kuramları karsıt görüsleri de vurgulayanarakçözümlenmeye çalısılmıstır. Bu kuramlarla bağlantılı bir biçimde ele alınanyersizlesme olgusu, tezin ana ilgi alanını belirleyen ikinci bölümdeincelenmistir. Giris kısmında tanımlanan hipotezlerin de sorgulandığı bubölümde yersizlesme sorunu, hem mimarlık kuramını doğrudan ilgilendirenkavramsal boyutlarıyla hem de mimarlık uygulamasını ilgilendiren fizikselçevrede görülen boyutlarıyla tarihsel perspektif içerisinde çözümlenmeyeçalısılmıstır. ?Yerin ?Yeniden- Üretimi? baslığı altında verilen üçüncübölüm, Yersizlesme bölümünde elde edilen kavramsallastırmadoğrultusunda gelistirilmeye çalısılmıs, sorgulanan hipotezler sınanarakmimarlık etkinliğinin ele alınan sorun karsısında pozisyonu tartısılmıstır.ANAHTAR SÖZCÜKLERMimarlık, Yer, Yersizlesme, Küresellesme, Tasarım

In architecture, ?deterritorialization? refers to the notion that anarchitectural product does not belong to any geographical region, culturalstructure, or intellectual system, nor to any moment in time; it makes nodifference whether it is constructed here or there, at this time or at thattime. It concerns not finding itself a place/territory and not becomingsomething more than a singular element. In other words, it is thedisappearance of the qualifications of the data which direct anarchitectural work and which make the place itself, a decrease in thecommunicational power of the environment and, in architectural theory, itis the disappearance of the integrity of the separation of concept and thethought. In brief, deterritorialization is a matter of breaking away from theobservable context, away from the physical environment and culturalvalues, away from historical periodicity and a theoretical system.This thesis starts by examining the existence of this concept(placelessness /deterritorialization), and whether it might be anarchitectural problem or not, by researching the origins, the boundariesand the effects of the concept with the aim of re-conceptualizing the term?deterritorialization? in respect of the architectural discipline. Within thisframework, the subject is examined in three principal chapters:?Place/Territory?, ?Placelessness, Deterritorialization?, and ?Reproductionof Place/ Re-territorialization?. In the first chapter, which provides apreliminary determination of the deterritorialization problem,understandings of ?time?, ?space? and ?place? are evaluated in terms ofepistemology, and the reciprocal theories about place which have beendeveloped since the 1960s are analyzed. In the second chapter, whichsets out the main concept of the thesis, the notion ofplacelessness/deterritorialization is studied within the context of theoriesabout place .The hypotheses which are defined in the Introduction are alsoexamined in this chapter. The problem of deterritorialization is analyzedfrom an historical perspective, both as a concept which directly concernsarchitectural theory and as a physical fact which concerns architecturalpractice. In the third chapter, ?Reproduction of Place/ Reterritorialization?,there is a development towards the reconceptualizationof deterritorialization. In this chapter, the questioned hypotheses are alsoexamined in terms of the position of architectural practice against theresearched problem.KEY WORDSArchitecture, Territory/Place, Deterritorialization/Placelessness,Globalization, Design