Pamuk tozuna maruz kalan işçilerde bisinozis ve işe bağlı sağlık sorunlarının prevalansı, etiyolojisi ve predispozan faktörler

Abstract

ÖZET İstanbul'un Hadımköy bölgesinde gerçekleştirilen bu kesitsel çalışmada, pamuk ipliğine maruz kalan işçilerde ortaya çıkan sağlık problemlerinin etiyolojisinin, prevalansının ve predispozan faktörlerin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, 3 ayn işletmedeki 324 işçiye, demografik ve tıbbi öykülerini içeren bir anket uygulanmış, solunum fonksiyon testi yapılarak FEVı ve FVC değerleri elde edilmiş, aynca kişisel toz yoğunluklan ve endotoksin düzeyleri ölçülmüştür. Çalışma popülasyonu ağırlıklı olarak erkek (%60.5) ve 15-24 yaş arası (%53.7) genç işçilerden oluşmaktadır. Büyük oranda (%86.3) karışık pamukla çalışılmakta ve sadece 1 işçinin ara sıra kullanması dışında, işçiler arasında kişisel koruyucu maske kullanılmamaktadır. Ayrıca, işçilerin sadece %12'si sigara içicisi olduğu görülmüştür. İşçilerin %76.6'sı bulunduklar bölümde 5 yıldan daha az bir süredir çalışmaktaydı. Yine yoyO-^unun fabrikada, %68.2'sinin de pamuk endüstrisinde geçirdikleri süre 5 yıldan az olarak bulunmuştur. İşçilerin %92.7'sinin solunum fonksiyon testieri normal sınırlarda bulunmuş, sadece %7.3'ünde hafif-orta derecede etkilenme tespit edilmiştir. İşçiler arasında göz şikayetleri %39.81ik prevalans ile en sık rastlanan sağlık problemi idi. Bunun yanı sıra, işe bağlı göz şikayetleri %33.3, rinit %22.2, işe bağlı rinit %20.7, nefes darlığı %4.0, göğüste sıkışma %3.4, kronik bronşit %1.5, işe bağlı nefes darlığı ve işe bağlı göğüste sıkışma %1.2, işe bağlı kronik bronşit %0.6, persistan öksürük, hırıltı-hışırtı ve işe bağlı hınltı-hışırtı %0.3 oranlarında tespit edilmiştir. Yapılan 163 endotoksin ölçümü sonucunda işletmelerde ortak olarak fitil bölümünün diğer bölümlere göre daha kirli olduğu bulunmuştur. Yapılan işlerde de benzer şekilde fitilci ve fitil aşıcının daha kirli işler olduğu tespit edilmiştir. 128Toz yoğunlukları bakımından ise tarak ve pres bölümlerinin diğer bölümlere göre daha tozlu olduğu bulunmuştur. Yapılan işlerde de, bölümlere paralel olarak, tarakg ve presçi daha kirli olarak tespit edilmiştir. Sonuçlar, cinsiyete göre değerlendirildiğinde, erkeklerde sigara içme oranının daha yüksek, sigaraya başlama yaşının daha düşük olduğu, bunun yanı sıra rinit, işe bağlı rinit, göz, işe bağlı göz ve nefes darlığı şikayetlerinin kadınlarda, erkeklere göre anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur. Yaş grupları arasında, kronik bronşit ve nefes darlığının 35 yaş ve üstü gruplarda anlamlı derecede yüksek olduğu görülmüştür. Birinci işletmede nefes darlığının anlamlı derecede yüksek düzeylerde olduğu, aynca persistan öksürük, hınlb-hışırb, işe bağlı hınltı-hışırtı, işe bağlı kronik bronşit, işe bağlı göğüste sıkışma, işe bağlı nefes darlığı ve göğüste sıkışma şikayeti olan tüm işçilerin 1. işletmede çalışıyor olduğu tespit edilmiştir. Yüzde yüz pamuğun, alt solunum yollannı ilgilendiren nefes darlığı ve göğüste sıkışma şikayetlerinde etkili olduğu görülmüştür. İlginç olan sonuçlardan biri, sigara içme ile fabrikada ve endüstride geçirilen süre arasında anlamlı her hangi bir ilişkinin saptanmamış olmasıdır. Endotoksin değerlerinin sadece nefes darlığı üzerinde etkili olduğu, bunun yanı sıra ortalama toz yoğunluklarının her hangi bir sağlık sorunu ile ilişkili olmadığı, ancak regresyon analizi sonucunda yapılan işin ortalama toz yoğunluğunun işe bağlı rinitte risk faktörü olduğu görülmüştür. Rinit, göz şikayeti, işe bağlı rinit ve işe bağlı göz şikayetleri için yapılan ileri analizlerde cinsiyet anlamlı bir faktör olarak bulunmuş, erkek olmanın koruyucu etkisinin bulunduğu görülmüştür. Aynca, rinitte daha önce pamuk tozuna maruz kalmamış olmanın bir risk oluşturduğu görülmüştür. 129Çalışma sonucunda, ortaya çıkması için uzun bir sürenin gerekli olduğu kronik hastalıklardan çok alerjik kökenli rahatsızlıklardan daha yüksek oranda şikayetçi olunduğu görülmüştür. Bu anlamda pamuk tozunun olası alerjik etkilerini en aza indirmek amacıyla, işyerine yönelik hem eğitim hem de teknik bazı iyileştirmelerin yararlı olacağı, ayrıca pamuğun su buharı veya ısı ile işlenmesinin sağlık sorunlarının daha düşük düzeylerde görülmesi açısından anlamlı olacağı düşünülmüştür. Ancak, yine de bu sonuçlann izlem tipi çalışmalarla desteklenmesi gerektiği düşünülmektedir. 130

ABSTRACT In this aoss-sectional survey, carried out in Hadımköy region of Istanbul, it was aimed to search for the etiology, prevalence and predisposing factors of health problems seen among workers exposed to cotton dust. For this reason, a questionnaire, including demographic and medical history, and pulmonary function tests with FEV*! and FVC measurements have been performed and personal cotton dust and endotoxin levels have been measured. Research population is heavily composed of male (60.5%) and 15-24 age group (53.7%) young workers. Most of them were working with blend type of cotton (86.3%) and except one using sometimes, nobody is using personal protective masks. Also, just 12% of workers were smoking cigarettes. 76.6% of workers have been working in their rooms for less than 5 years. Also, 70.9% and 68.2% of them were working for less than 5 years in current mill and in cotton industry, respectively. It has been found that 92.7% of pulmonary function tests of workers were within normal limits, and in just 7.3%, mild to moderate change has been identified. Eye problems with a prevalence of 39.8% was the most prominent health problem among workers. Beside this, the prevalence of the work related eye problems was 33.3%, rhinitis was 22.2%, work related rhinitis was 20.7%, shortness of breath was 4.0%, chest tightness was 3.4%, chronic bronchitis was 1.5%, work related chest tightness and work related shortness of breath were 1.2%, work related chronic bronchitis was 0.6%, persistent cough, wheezing and work related wheezing were 0.3%. Speed frame room was commonly the dirtiest room among the others in all mills according to 163 endotoxin measurements. Like the room works, speed frame worker and speed frame hangers have been identified as the dirtiest occupation. 131Card room and waste room have been identified as rooms having the highest dust concentrations. Similar to work rooms, the carders and wasters, as the occupations, have been found as the dirtiest occupations. When the results were evaluated according to sex, it has been found that the prevalence of cigarette smoking was higher and beginning age for smoking was lower in males, however, rhinitis, work related rhinitis, eye problems, work related eye problems and shortness of breath were significantly higher among females than males. Chronic bronchitis and shortness of breath has been found to be significantly higher among thirty five and over age group. It has been found that shortness of breath was significantly higher in the first mill and workers with persistent cough, wheezing, work related wheezing, chest tightness, work related chronic bronchitis, work related shortness of breath and work related chest tightness were again in the first mill. The results showed that 100% cotton was effective in symptoms related with lower respiratory tract like shortness of breath and chest tightness. One of the interesting results of the survey was that no significant relation has been found between health problems and cigarette smoking, time passed in the current mill and cotton industry. Endotoxin results were found to be effective only on shortness of breath, whereas, mean dust levels have been found to have no relation with health problems, except that, according to regression results, mean occupational dust level has been found to be a risk factor for work related rhinitis. 132Results of further analysis related with rhinitis, work related rhinitis, eye and work related eye problems showed sex variable to be an important factor and male sex being protective against these health problems. Beside this, previous unexposure to cotton dust has also been found to be a risk factor for rhinitis. At the end of the study, it has been seen that the workers have complained from problems of allergic origin more often than the chronic diseases that need longer time to exist. Because of this, it has been thought that, it would be beneficial to implement some educational and technical innovations in the work place in order to minimize the possible allergic effects of cotton dust, and, processing the cotton with heat or steam could be helpful in decreasing the rates of diseases. But, these results should be supported by further follow-up researches. 133