Dinamik kentsel büyüme modeli lojistik regresyon ve cellular automata (İstanbul ve Lizbon örnekleri)

Abstract

Kentsel büyümenin yapısının ve süreçlerinin anlaşılması kentleşme ve kentsel yayılmanın bilimsel bir perspektifte incelenmesini gerektirir. Kentsel dokudaki değişim yönü ve hızının kaba tahminlerin ötesinde daha kabul edilebilir bir bilimsel kesinlikle tespiti günümüzde kentle ilgili yapılan araştırmaların temel konularından birini teşkil etmektedir. Özellikle sürdürülebilir kent yönetimi ve kentsel gelişimin planlamasında bu bakış açısı önemli bir yere sahiptir. Son yıllarda coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama alanında yaşanan teknolojik ilerlemeler kentsel sistemlerin doğasının kavranması, bileşenlerinin anlaşılması ve ilişkilerin modellenmesinde önemli fırsatlar sunmaktadır ve bu alanda elde edilen kimi sonuçlardan hızlı kentsel büyümenin izleme ve yönetiminde de yararlanılmaktadır.Bu çalışmada mekansal gelişme olgusunun ölçüm, değerlendirme ve kestiriminde yararlı ve yaratıcı bir yöntem olarak bir anlamda tekrar keşfedilen kentsel modeller konusu ele alınmış, bu çerçevede özellikle yeni yaratıcı bakış açıları ve yeni paradigmalar sunan, ?kullanıcı bazlı modeller? (agent based models), ?cellular automata? ve ?istatiksel modelleme? ?? yöntemleri kentsel çerçevede irdelenmiştir. Kent planlaması alanında ya da ulaşım ve altyapı sistemleri yönetimi gibi kentlerle ilgili konularda yararlanılan işletme ve kestirim modellerinin hemen bütünüyle doğrusal ya da lineer karakterde konvansiyonel modeller olduğu görülür. Bu tür modeller, kolay oluşturulabilmeleri, olgunun kavranmasını kolaylaştıran basitleştirilmiş yapıları ve uygulamaya yönelik kesin sonuçlar üretmeleri gibi nedenlerle yaygın bir şekilde tercih edilmektedirler. Ancak doğrusal modeller çoğu kez gerçeklerin ?karikatürleştirilmiş? kopyaları olmaktan da öteye gidememektedir. Bir kentsel olgunun gerçek nitelikleri ile anlaşılabilmesi ve kavranmasında doğrusal modellerin yetersizliği de aynı ölçüde geçerlidir. Zira giderek daha iyi anlaşılmaktadır ki, doğanın yapısı ve karakteri genellikle doğrusal olmayan, ?nonlineer? yapıdadır. Kenti karmaşık bir sistem olarak gören ve bu kuramsal çerçevede mekansal gelişimi üzerine geliştirilen istatistiksel modelleme ve cellular automata Lizbon ve İstanbul Metropoliten Alanında uygulanarak, 1930, 1950, 1985, 1995 ve 2005 gibi farklı dönem ve buna bağlı dinamikleri bünyesinde barındıran yıllar incelenerek Lizbon ve İstanbul Metropoliten Alanında mekansal gelişim olgusu karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: İstanbul, Lizbon; kentsel modelleme, kentsel büyüme, hücresel otomata

Urbanization and urban spread should be studied in a scientific perspective in order to better understand nature and process of urban development. The determination of the nature and the speed of transformation of an urban settlement with an acceptable precision, instead of rough presumptions is always remained one of key issues in urban research and study This is particularly important for a sustainable urban management and urban development. Considerable developments in geographical information systems and remote sensing technologies have now offering important opportunities to our perception and understanding of urban systems in its entirerity of elements as well as to the modelling of relations among them. Understanding the nature of urban transformation and urban spread is a prerequisite for precise forecasting of urban land-use changes through modelling.Here, urban development of two case study cities are evaluated, forecasted and discussed by urban models as a versatile, creative and in a way lost and refound method and the subject matter is analyzed through the use of ?agent based models?, ?cellular automata?, ?artificial neural networks? and statistical modelling? which are particularly offering new visions and paradigms. A considerable part of analytical and forecasting models in urban planning, transportation and infrastructure systems are of conventional, mainstream, linear character. The ease of formulation and the ease of use, the way they simplfy real world phenomenons through their simplified structures and their precise outcomes which are very suitable for implementations are major reasons of spread use of this type of linear models. However, these type of models fail to remain ?caricaturized? copies of real world. This is also valid for comprehension of an urban phenomenon in all its aspects and entirerity since it is well understood that the main characteristics of nature and natural phenomenons are non-linear Therefore, urban development of Lisbon and Istanbul metropolitan areas are evaluated in a comparative way through statistical modelling, cellular automata as examples of artificial intelligence models within this framework by use of datas for years of 1930, 1950, 1985, 1995 and 2005.Key Words: İstanbul, Lisbon; urban modelling, urban growth, cellular automata